Crisis, polarisatie en nieuwe verkiezingen: wat doet links?
Hoewel een aantal pijnlijke bezuinigingen – zoals die op het persoonsgebonden budget (pgb) en speciaal onderwijs – worden teruggedraaid, kan deze liefdesbaby van de ‘Kunduzcoalitie’ onmogelijk progressief worden genoemd.
Ten eerste wordt van ambtenaren verlangd dat ze een nullijn slikken, oftewel akkoord gaan met het bevriezen van hun loon. Daarnaast wordt het pensioenakkoord opengebroken om de verhoging van de AOW-leeftijd versneld door te voeren. Ook wordt de ontslagbescherming afgeschaft, de BTW verhoogd naar 21 procent en gaat de aanval op de sociale huur gewoon door. Het pgb mag dan terugkeren, maar de zorg als geheel krijgt het opnieuw te verduren door anderhalf miljard extra aan bezuinigingen.
Dit akkoord is een oorlogsverklaring aan werkend Nederland. Het heeft niets te maken met ‘verantwoordelijkheid nemen’ – zoals Pechtold en Sap benadrukken – maar getuigt van totale minachting voor de bevolking: met één pennenstreek dreigen we onze bestaanszekerheid te verliezen, moeten we langer doorwerken en gaan prijzen nog verder omhoog terwijl salarissen niet stijgen.
Het is ook exemplarisch voor de slaafse gehoorzaamheid van de Nederlandse politiek aan de financiële markten. En het laat zien hoe ver naar rechts oppositiepartijen zoals GroenLinks zijn opgeschoven om mee te regeren en te bewijzen hoe ‘realistisch’ ze zijn over de ‘noodzaak tot bezuinigen’.
Maar wie z’n blik verruimt kan zien dat die noodzaak ongegrond is – wanneer Nederlandse bedrijven bijvoorbeeld zouden worden gedwongen voldoende belasting te betalen over hun winsten, de villasubsidie zou worden afgeschaft en de hoogste inkomens ook de zwaarste lasten zouden dragen. Een links en vakbeweging die verschil willen maken zouden nu, richting de nieuwe verkiezingen, dergelijke speerpunten in de Kamer en op straat in stelling moeten brengen.
Gekonkel
De bezuinigingsaanval van de ‘Kunduzcoalitie’ zou ons haast het wekenlange gekonkel in het Catshuis doen vergeten. Maar die achterkamertjespolitiek zegt veel over hoe de politieke polarisatie in Nederland zich aan het voltrekken is.
Dat Wilders zich na zeven weken meeonderhandelen toch ‘bedacht’ was een doorzichtige poging om zijn zogenaamd sociale gezicht – dat hij schaamteloos had verhandeld voor racistisch en repressief beleid – terug te krijgen. Wilders zal er nu alles aan doen om ‘Henk en Ingrid’ zo snel mogelijk te laten vergeten dat hij medeverantwoordelijk was voor de bezuinigingen. Hij zal de terugvallende steun voor de PVV proberen te corrigeren door opgewarmde kanonnades richting Brussel, moslims en migranten – verder aangejaagd door een Amerikaanse promo-tour voor zijn nieuwe anti-islamboek.
Maar waar Wilders zijn steun aan Rutte om opportunistische redenen terugtrok nam de ‘sociaalliberale’ oppositie het stokje maar al te graag van hem over. D66, GroenLinks en ChristenUnie zagen de kabinetsval als een uitgelezen kans om de door hen al zo lang begeerde ‘hervormingen’ alsnog door te helpen drukken.
PvdA en SP werden uitgesloten van de onderhandelingen, maar terwijl Roemer duidelijk stelling koos tegen de achter gesloten deuren bekokstoofde maatregelen, toonde Samsom zich een stuk minder standvastig. De nieuwe PvdA-leider haastte zich om te melden dat hij ‘geen taboes’ kent en best had willen helpen om tot afspraken te komen. Toen dat faalde was hij ineens tegen het akkoord. Ook had hij na het mislukken van het Catshuisberaad al laten weten wel te voelen voor een ‘paars-plus-variant’, een samenwerking dus tussen VVD en PvdA.
Met nieuwe verkiezingen voor de deur zal dat voortdurend schipperen van de PvdA tussen de neoliberale hervormingsdrang van rechts en een eenduidige linkse positie voor de belangen van werkenden, uitkeringsgerechtigden en studenten op termijn onhoudbaar zijn – versterkt door de hoge peilingen voor de SP op haar linkerflank.
Nederland geen eiland
Zowel de druk vanuit financiële markten om meer neoliberale maatregelen door te voeren, als de onvrede bij de bevolking die steeds minder bereid is om dit asociale beleid te slikken, zullen in de komende tijd toenemen. De crisis is nog lang niet voorbij en deze zal de politieke verhoudingen verder doen polariseren.
Hierdoor zien we de illusie dat Nederland een zogenaamde uitzonderingspositie zou innemen binnen Europa beginnen te verbleken. Weliswaar zijn we in meerdere opzichten nog ver verwijderd van Griekse of Spaanse toestanden, maar Nederland is geen eiland in Europa en we bewegen wel degelijk dezelfde kant op. De doorslaggevende overeenkomst is dat rechts in heel Europa bereid is om de klassenconfrontatie harder aan te gaan. Het wordt daarom tijd dat links en de vakbeweging hun conclusies trekken en leren van het verzet in andere landen.
De eerste reactie van de FNV op het wandelgangenakkoord was ongewoon ondubbelzinnig. Agnes Jongerius had ‘geen goed woord over voor deze plannen’ en noemde het openbreken van het pensioenakkoord ‘een klap in het gezicht van de mensen die vroeg begonnen zijn met werken en nu een gat in hun inkomen “cadeau” krijgen van de politiek.’
Tijdens het Catshuisberaad had Henk van der Kolk van FNV Bondgenoten al gezegd dat de afbraakplannen aanleiding zouden moeten zijn om tot ‘een vol Malieveld’ te komen. Nu zal het er op aankomen om niet de stembus af te gaan wachten, maar dergelijke afwijzende woorden om te zetten in een overtuigend actietraject.
Het is van belang dat dit een gezamenlijk traject wordt. Afgelopen regeerperiode zagen we een hele serie van grote demonstraties en manifestaties. Probleem was vaak dat deze acties zich alleen op de eigen sector richtten en dat ze zich, net als de politieke partijen, lieten beperken tot de door Rutte opgelegde ‘noodzaak’ van bezuinigingen.
Nullijn
Maar we zouden de ambtenaren niet alleen moeten laten staan in hun strijd tegen de nullijn, noch zorgmedewerkers in hun strijd tegen de verdere bezuinigingen. Bovendien treffen maatregelen zoals de verhoging van de AOW-leeftijd en de afschaffing van ontslagbescherming ons allemaal.
We zouden daarom niet huiverig moeten zijn om het idee van een algemene staking, die de hele beroepsbevolking kan verenigen tegen de aanval van rechts en op Europees niveau al te zien is, ook voor Nederland op de agenda te zetten.
Daarbij zouden we nieuwe strijd bewuster moeten laten samenvallen met een politiek eisenpakket dat de rekening van de crisis bij de grote graaiers neerlegt. Ruttes arrogantie moeten we confronteren met een alternatieve begroting die uitspelt hoe er aan de top een veelvoud aan miljarden is binnen te halen. Met die opbrengst kunnen we juist investeren in onderwijs, zorg en milieu, en onze levensstandaard en toekomstperspectieven verbeteren in plaats van verder laten uithollen.
Dit zijn dus geen tijden voor een ‘gewone’ linkse verkiezingscampagne. Het gaat erop aan komen om in de praktijk te laten zien wat links werkelijk waard is.
• Bezuinigen hoeft niet, als we het geld halen waar het zit – mensen boven winst! Verspreid de nieuwe poster (zie onder) en hang ‘m op. Je vindt de poster in het nieuwe meinummer van de Socialist: bestel ‘m en word abonnee via dit formulier
• Kom naar het Marxisme Festival 2012 in het weekend van 19 en 20 mei en discussieer mee over alternatieven voor de rechtse bezuinigingsdrift: zie meer informatie over programma en kaartverkoop op deze pagina