Corbyn: lessen van een nederlaag

De verkiezingen in het Verenigd Koninkrijk vorige week zijn uitgemond in een stevige overwinning van de Tories. De rechtse conservatief Johnson wist op een Brexit-platform het linkse alternatief van Corbyn te verslaan. Het is belangrijk dat links lessen trekt uit de nederlaag en zich voorbereid op de aanvallen die komen gaan.

Voorafgaand aan de verkiezingen was er op links nog enig optimisme over de uitslag. In 2017 wezen peilingen ook op een grote overwinning van de conservatief Theresa May, maar viel het uiteindelijke resultaat mee. De groei van Labour onder Corbyn betekende toen het begin van het einde voor May die juist had gehoopt haar positie te verstevigen. Maar na twee en half jaar getouwtrek over Brexit, vonden de verkiezingen plaats in een andere context.

Het uiteindelijke resultaat van de verkiezingen vorige week was een klap voor links. Johnson won iets en kwam uit op 43,6 procent van de stemmen. Corbyn verloor meer en eindigde met 32,1 procent. Dit verschil wordt door het Britse districtenstelsel uitvergroot. In de House of Commons vertaalt dit zich naar 365 zetels tegenover 202. Met deze grote meerderheid zou Johnson in staat moeten zijn een Brexit-plan door het parlement te loodsen.

Corbyn erkende de nederlaag en kondigde aan af te zullen treden na de evaluatie en een traject voor de verkiezing van een nieuwe voorzitter. Voor de neoliberale vleugel binnen Labour is dit niet genoeg. Zij proberen de uitslag aan te grijpen om Corbyn zo snel mogelijk af te zetten en om af te rekenen met de linkse koers van de partij. Maar deze koers was niet het probleem.

Brexit centraal

Corbyn wist met zijn vergaande sociale programma niet de agenda voor de verkiezingen te bepalen. Brexit was het centrale thema. Nadat de conservatieve partij er onder May niet in slaagde om een parlementaire meerderheid te vinden voor een exit, wist Johnson met zijn slogan ‘get Brexit done’ de woede over dit bureaucratische proces bij het leave-kamp te monopoliseren.

Corbyn probeerde juist de gedeelde belangen van werkende mensen aan beide kanten van de referendumuitslag te benadrukken. Dit werd bemoeilijkt door het interne verzet binnen Labour. Onder grote interne druk beloofde Labour het onderhandelingsresultaat voor te leggen in een nieuw referendum. Hiermee stond de deur met de EU weer open.

Het is veelzeggend dat Corbyn vooral sterk verloor in delen van het Verenigd Koninkrijk waar in het Brexitreferendum ‘leave’ werd gestemd. 52 van de 60 kiesdistricten die Labour verloor ten opzichte van 2017, met name in het midden en noorden van Engeland, stemden eerder voor Brexit.

Op basis van gesprekken met stemmers, concludeert een Labour-activist die twee weken lang de huizen langsging: ‘Brexit symboliseert de manier waarop de stemmen van leave-stemmers tot in herhaling werden genegeerd, en op ondemocratische wijze, door de verliezende remain-stemmers. Deze worden ook geassocieerd met andere klassen en meer geprivilegieerde sociale groepen.’ Als het aan de rechtervleugel van de labour-partij had gelegen, had de partij zelfs een remain-campagne gevoerd. Dit zou alleen maar tot een grotere nederlaag hebben geleid.

Campagne

Onder Corbyn groeide Labour uit tot de grootste politieke formatie in de EU. Vooral jongeren sloten zich de afgelopen jaren aan bij Labour op basis van Corbyns breuk met de neoliberale en oorlogszuchtige politiek van voorgangers zoals Blair. Exitpolls lieten zien dat jonge mensen overweldigend voor zijn programma kozen.

Vanaf het begin stond Corbyn daarom onder grote druk binnen zijn partij. Media zoals the Guardian en BBC voerden jarenlang een uiterst vijandige campagne tegen Corbyn, onder andere door een smerige campagne vanwege vermeend antisemitisme. Dit versterkte het effect dat veel van de energie van (nieuwe) Labour-activisten gericht werd op gevechten in de partij, in plaats van een oriëntatie op het bouwen van bewegingen op straat en op de werkvloer.

Boris Johnson nam afgelopen zomer de leiding over van de Conservatieve partij en sloot de rangen rond de Brexit. Het vertrek van May opende de weg voor Johnsons politiek van economisch nationalisme en racisme. De oud-bankier Farage, die de Europese verkiezingen won met de Brexit party, besloot niet deel te nemen in districten waarin de Conservatieve partij anders geen meerderheid zou halen. Johnson trok lessen uit Trumps campagne en ging tijdens de campagne het politieke debat uit de weg, en voerde vooral campagne op basis van social media en nepnieuws. First Draft, een organisatie die nepnieuws monitort, liet zien dat 88 procent van Johnsons reclames nepnieuws bevatte.

Perspectief

Rechts heeft de wind in de rug. Johnson ging naar de voormalige Labour-gebieden in het Noorden om zijn overwinningstoespraak te houden. Hij kondigde ook al aan om de BDS-beweging te criminaliseren. Hiermee wordt actieve solidariteit met de Palestijnen strafbaar en vervaagt het onderscheid tussen antisemitisme en antizionisme verder. Antisemitische samenzweringen winnen ook aan de andere kant van het kanaal aan invloed op rechts.

Op eenzelfde manier als met de verkiezing van Trump zien we dat Johnsons overwinning extreemrechts zelfvertrouwen geeft. Nazi ‘Tommy Robinson’ werd afgelopen week zelfs lid van de partij, net als Katie Hopkins – die na de terreuraanslag in Manchester opriep tot een ‘eindoplossing’. Ook nazipartij Britain First, waar de moordenaar van Labour-parlementariër Jo Cox zich mee verwant voelde, riep leden op lid te worden om ‘Johnsons leiding van de partij te bestendigen’.

Maar dit betekent niet dat de komende periode makkelijk wordt voor de Conservatieve Partij. Het vertrek uit de EU zal de tegenstellingen in het Verenigd Koninkrijk verder op de spits drijven. Zo wil de meerderheid van de Schotse bevolking juist in de EU blijven, en won de Scottish National Party (SNP) 48 van de 59 zetels in deze regio. Afhankelijk van de dynamiek van deze beweging kan dit een probleem worden. SNP-leider Sturgeon was deze week nog erg amicaal richting Johnson.

Het is positief dat Corbyn afgelopen weekend in een terugblik op de verkiezingen niet alleen zijn verantwoordelijkheid neemt voor het verlies, maar Labour-stemmers ook oproept om zich voor te bereiden op een confrontatie met Johnsons regering. Als het Johnson en zijn vriendjes uit het bedrijfsleven ligt, betalen werkende mensen namelijk de rekening voor Brexit. Het extreemrechtse zelfvertrouwen kan zich ook vertalen naar een toename van racistisch geweld en straatorganisatie tegen gemarginaliseerde groepen. Dit vergt een krachtig antwoord vanuit de verschillende delen van links, de vakbeweging en onderdrukte groepen.