Chili: een generatie verliest zijn angst
Foto: Chileense jongeren gaan massaal en strijdbaar de straat op (18 augustus, 2011)
Door Mike Gonzalez
Openbaar onderwijs in Chili is beperkt en van de laagste kwaliteit. Voor arbeidersgezinnen die hun kinderen een toekomst willen bieden, is het een enorm offer. Het kost tussen de 250 en 600 euro per maand om naar de universiteit te gaan; het minimumloon is 310 euro en het gemiddelde loon 800 euro. Het gevolg is dat 70 procent van de studenten leningen hebben genomen — en meer dan de helft van hen nooit hun studie afmaakt omdat de last van de schuld te groot is. Het klinkt allemaal erg vertrouwd.
Maar zoals de leidende studentenwoordvoerders zeggen: dit is niet alleen een beweging over studentenschulden. Het gaat om klasse. Onder de dictatuur van Augusto Pinochet was Chili een laboratorium voor het mondiale neoliberalisme. Het huidige onderwijssysteem werd opgericht nadat het leger in 1973 de macht overnam. Op een of andere manier is dat erin geslaagd om de dictatuur met bijna 20 jaar te overleven.
Wat opmerkelijk is aan deze protesten is hun strijdbaarheid en hun creativiteit, maar ook de politieke helderheid van hun jonge leiders. ‘Ze leren je niet om na te denken. Ze leren informatica maar geen geschiedenis, wetenschap of filosofie,’ zegt Carmen Sepúlveda, de voorzitter van een scholierenvakbond in Santiago. Maar ze hebben duidelijk gefaald om deze jongeren te stoppen met nadenken.
Eisen
De leuzen en eisen van de demonstraties brengen studenten en docenten samen in de afwijzing van het onderwijs als handelswaar.
De studenten hebben ook de issues opgepakt van anderen, zoals de beweging tegen de dammen van de multinational HidroAysén. Ze hebben de inheemse Mapuche-beweging verwelkomd, die jarenlang heeft gevochten tegen discriminatie, onderdrukking en de diefstal van hun voorouderlijke grond. Ze hebben gedemonstreerd in solidariteit met de nog steeds dakloze slachtoffers van de aardbeving van 2008 en de Magallanes-protesten tegen de stijgende gasprijs. De studenten hebben al deze stromingen bewust gebundeld.
Chili is een snel groeiende economie, maar 15 procent van de bevolking leeft in extreme armoede. ‘Betaal ervoor met koper,’ zeggen de studenten. Koper is Chili’s belangrijkste exportproduct, nu grotendeels in particuliere handen. De kopermijnbouw levert enorme winsten op, ten koste van de werknemers – zoals blijkt uit het lot van 33 mijnwerkers, die twee maanden lang ondergronds gevangen zaten.
De Chileense beweging weet precies wie de vijand is: neoliberalisme. Dat omvat niet alleen de huidige rechtse coalitie onder leiding van Sebastian Piñera, maar ook de vorige centrum-linkse Concertación-regering onder leiding van de Socialistische Partij van Michelle Bachelet.
En de protestbeweging is onverschrokken. Een generatie van Chileens links leefde sinds zijn nederlaag door het militaire regime in ballingschap of in stilte. De nieuwe generatie heeft haar angst verloren en protest herontdekt.
Een van de meest opwindende demonstraties was de zogenaamde ‘Thriller voor de Grondwet’ – een massale imitatie van Michael Jacksons zombiedans. Zij riepen op tot een gekozen grondwetgevende vergadering om een nieuwe democratische grondwet te schrijven, een les die ze geleerd hadden van Bolivia en Venezuela. Dit zou de resten van het oude regime ontmantelen. Een spandoek kondigde de bouw aan van ‘Een verenigd volk zonder partijen’.
Het wantrouwen van politiek is hier net zo begrijpelijk als in de bewegingen van de indignados in Spanje. Maar de geschiedenis van Chili toont aan hoe rampzalig de gevolgen kunnen zijn als politiek afwezig is.
Echte democratie is niet een keuze tussen compromissen, maar een manier om collectief een toekomst vorm te geven. De arrestatie van bijna 2000 demonstranten en de dood van de veertienjarige Manuel Gutierrez is een grimmige herinnering dat de regerende klasse geen grenzen kent bij het beschermen van haar belangen. Het alternatief is solidariteit dwars door alle bewegingen en over de grenzen heen.
Zoals het graffiti op een middelbare school in Santiago het uitdrukte: ‘Opstand is besmettelijk’.