Charles ‘Shanghai Express’ Desiré Lu-A-Si (1911-1942): Surinaams-Nederlands verzetsstrijder en medeorganisator Februaristaking

Er is weinig bekend over deelname van zwarte Surinamers aan de Februaristaking van 25 en 26 februari 1941. Op die dagen werd in Amsterdam, Utrecht, de Zaanstreek, het Gooi en Kennemerland gestaakt tegen de Jodenvervolging door de Duitse fascistische bezetter. Een van de zwarte revolutionairen die een rol speelde in de staking was Charles Desiré Lu-A-Si.

Charles Desiré werd geboren in 1911 in Paramaribo. Hij stamde van een Afro-Surinaams slavengeslacht en Chinese immigranten. Na aankomst in Nederland woonde Charles Desiré enkele maanden in Den Haag, waarna hij naar Amsterdam verhuisde. Hij verdiende zijn geld als slagwerker en trouwde in 1936 in Amsterdam met de Joodse Rachel Frankfoorder die kantoorbediende was. Ze kregen een zoon met de naam Désiré.

Verzet

Charles Desiré Lu-A-Si was betrokken bij de Bond van Surinaamse Arbeiders. Hij was toen werkzaam als elektrisch lasser. Meteen na de Duitse bezetting ging hij in het verzet. Voor het nooit verschenen Gedenkboek van de CPN voor gevallen verzetsstrijders, had weduwe Rachel een formulier ingezonden waarin zij vermeldde dat Charles Desiré lang voor de oorlog actief CPN-lid was en in het bijzonder was hij met enkele andere voormalige landgenoten betrokken bij verzetshandelingen van de communistische groepering. Charles Desiré Lu-A-Si wordt in een adem genoemd met de gekleurde Surinaamse arbeiders Albert Witteman, Iwan Kanteman en Christiaan van de Montel, die ook actief waren in het communistische verzet

Onder zijn bijnaam ‘Shanghai Express’ verspreidde Charles Desiré illegale pamfletten, beplakte muren en was zeer actief als medeorganisator van de Februaristaking. Op 25 juni 1941 werd hij met zeshonderd andere bekende communisten opgepakt bij een razzia. Hij zat achtereenvolgens gevangen in de kampen Schoorl, Amersfoort, Neuengamme, Dachau en tenslotte Auschwitz, waar hij op 15 november 1942 overleed aan de gevolgen van martelingen.

Bijenkorf

Zijn vrouw Rachel Frankfoorder was eveneens actief betrokken bij het verzet. Samen met het overige Joodse personeel bij de Bijenkorf werd zij ontslagen. Ook bij dit bedrijf werd meegestaakt in februari 1941. Ze werd aangehouden in de trein en op transport gesteld. Rachel overleefde Auschwitz, Birkenau, Bergen-Belsen en Theresienstadt. In 1950 vestigde ze zich in Israël. Zoon Dees overleefde de oorlog door een veilig onderduikadres.

In Suriname wordt Charles Desiré Lu-A-Si tezamen met andere lotgenoten vermeld op de Plaquette van het Monument ‘Ter Nagedachtenis aan een Deel van de Surinaamse Gevallenen van de Tweede Wereld Oorlog 1940 – 1945 in Europa en Azië’. Dit Monument staat bij het Onafhankelijkheidsplein aan de Waterkant, bij de Marinetrap in Paramaribo.

Met dank aan het mooie biografische essay van William L. Man A Hing op de site van de Werkgroep Caraïbische Letteren. Aankomende vrijdag vindt vanaf 16:45u de jaarlijkse herdenking van de februaristaking plaats bij de Dokwerker op het Ernst Daniël Meijerplein in Amsterdam. Om 19:00u is er een filmavond over de februaristaking in CREA, eveneens in Amsterdam.