Boodschap van Brecht in schijnwerpers Roode Bioscoop
Wat is volgens jullie nu de relevantie van Brecht?
Kees: ‘De politieke boodschap in zijn werk is universeel en van alle tijden. De gewone man is de pineut, en de machthebbers doen het over zijn rug. Het is het oudste thema ter wereld, en die boodschap kun je niet vaak genoeg herhalen. Brecht heeft een waanzinnige stilering gevonden; die fantastische liederen die elke keer weer aangrijpend en ontroerend zijn. Zoals bijvoorbeeld het lied ‘Ballade vom Wasserrad’. Daarin schetst hij de symboliek van de macht. De schoepen van het rad stijgen en dalen, en het steeds maar voortstromende water symboliseert de kromliggende massa. Het is een eenvoudig beeld maar het is een heftig, aangrijpend nummer.’
‘Ook het solidariteitslied van Brecht is nog steeds aansprekend. Het solidariteitsbeginsel lijkt in deze tijden zoekgeraakt, maar uiteindelijk heeft Brecht nog steeds gelijk als hij zegt: ‘Wer im Stich läßt seinesgleichen, läßt ja nur sich selbst im Stich’ (‘wie zijn gelijken in de steek laat, laat alleen zichzelf in de steek’). Ik vind het heel boeiend om die boodschap weer eens te brengen. Je kan natuurlijk op een kist gaan staan in het park, maar met kunst of mooie liederen is het veel interessanter en spreekt het meer aan.’
Annette: ‘Wij zijn uiteindelijk natuurlijk artiesten, en in eerste instantie viel ik voor de muziek. Wat ik daarnaast ongelofelijk aantrekkelijk vind in zijn werk is dat hij een fantastische verhalenverteller is. Als je een lied zingt van Brecht, heb je een heel verhaal verteld en een compleet personage neergezet. Bovendien is het ook altijd een intelligent verhaal.
‘Ik denk ook dat Brecht relevant is omdat het lijkt alsof het engagement in de kunst aan het terugkomen is, en dat is natuurlijk best wel leuk. Volgens mij is kunst een reflectie van de werkelijkheid. De afgelopen twintig jaar ging het gewoon redelijk goed, mensen verdienden veel geld, en de kunst reflecteerde daaop. Nu zijn de tijden veranderd en je zult zien dat de reacties van de kunst ook anders worden.’
Welk ander thema in het werk van Brecht spreekt jullie aan?
Kees: ‘Behalve politiek was ook de liefde een belangrijk thema. Daarbij geldt hetzelfde als bij de politiek: het is niets hemelbestormend, maar hij verwoordt oude waarheden op zo’n manier dat hij het enorm invoelbaar maakt.’
Annette: ‘In Brechts persoonlijke leven gingen idealen boven alles. Vrijheid was het allerbelangrijkste, en liefde beperkt je in je vrijheid. Toch schreef hij veel over de liefde. Een aantal terugkerende thema’s zijn de vrouw die zich op de liefdesmarkt gooit om te overleven en uiteindelijk liever gaat voor de hartstocht, en de vrouw die voor de verkeerde man valt. Uiteindelijk eindigt het altijd in ellende. Hij schreef nooit over de gelukkige liefde. Wel schreef hij heel mooie sterke vrouwenrollen, geen wonder misschien dat zijn werk zoveel door vrouwen wordt vertolkt.’
Waar komt jullie liefde voor Brecht vandaan, en waarom organiseren jullie dit festival?
Annette: ‘Toen ik twintig jaar geleden als Duitse naar Nederland kwam, was het heel normaal om grappen te maken over Duitsers, en je had daarop eigenlijk geen verweer. Ik ging toen op zoek naar een periode van betrekkelijke onschuld en kwam al snel terecht bij de periode voor de Tweede Wereldoorlog, het interbellum. En zo ontdekte ik ook Brecht, een Duitse kunstenaar die als geen ander verweven is met die periode.’
‘De reden om nu met Brecht bezig te zijn is dat ik sinds een jaar of vijf het gevoel heb dat we weer in een soort interbellum leven. En Brecht past gewoon, het gevoel dat hij verwoordt hangt in de lucht. Je merkt ook dat het wordt opgepikt in de pers: Oh ja, die Brecht, wat had die eigenlijk te vertellen?’
Kees: ‘De concrete aanleiding was verder dat we wilden samenwerken met andere artiesten. Wij treden als duo al langer op met dit soort repertoire, maar we wilden graag de krachten bundelen met anderen die ook met dit soort muziek bezig zijn. Toen ontstond er een soort sneeuwbaleffect en hadden we ineens deze enorme line-up.’
Hoe is het om met zoveel andere artiesten te werken?
Annette: ‘Heel inspirerend. We wilden op het festival zoveel mogelijk verschillende invalshoeken hebben, en dat is zeker gelukt; vanuit de jazz, cabaret, de klassieke en zelfs journalistieke hoek.’
Kees: ‘Alleen de pure theaterkant van Brecht komt minder aan de orde, er is toch vooral een muzikale insteek.’
Annette: ‘En omdat ik heel graag die tijden, het interbellum en het heden, met elkaar wilde vergelijken, hebben we ervoor gekozen om een aantal avonden te laten inleiden door Pepijn Brandon van de Internationale Socialisten. Hij kan dat als historicus natuurlijk als geen ander.’
Kees: ‘De hoofdmoot is het artistieke, de programma’s met muziek, maar we denken dat veel mensen wel behoefte hebben aan wat achtergrondinformatie, en dat de inleidingen een waardevolle toevoeging aan het festival zullen zijn.’
Bertolt Brecht (1898-1956) was een Duitse dichter, (toneel)schrijver en regisseur. Daarnaast was hij een theaterrevolutionair; hij ontwikkelde de theorie van het epische theater waarmee hij het theater als middel gebruikte om sociale en ideologische thema’s aan de orde te stellen. In de periode dat hij in Beieren woonde kwam hij in aanraking met het marxisme en ontwikkelde hij zich tot een politiek geëngageerde schrijver. In de jaren daarna werkte hij in Berlijn en schreef hij met componist Kurt Weil; onder andere de maatschappijkritische Driestuiveropera. In deze tijd werd hij overtuigd marxist. Volgens Brecht zou in het theater niet het gevoel maar de ratio centraal moeten staan. Het publiek moet aan het denken gezet worden over maatschappelijke verhoudingen en daardoor beseffen dat het mogelijk is die te veranderen.
Meer informatie over de speeldata en de voorafgaande inleidingen door Pepijn Brandon vind je in onze agenda