Boerenprotest in Europa staat op een kruispunt
Boeren blokkeren een weg naar Parijs, 27 februari 2024 (Foto: Persephone op X)
Protesten vinden plaats in Frankrijk, België, Duitsland, Polen, Roemenië, Griekenland, Italië, Spanje en Nederland. Met 400.000 boeren heeft Frankrijk het grootste aantal landbouwers en ook de grootste protesten van het continent.
Franse boeren zetten in de afgelopen weken zeker 120 wegblokkades op, waarna president Emmanuel Macron zich genoodzaakt voelde kleine concessies te doen. Een van Macrons vagere beloftes is om druk op supermarktketens en de voedingsindustrie uit te oefenen. Nestlé, Danone en Carrefour zullen echter prijsdalingen voor landbouwproducten blijven afdwingen.
De rijkste boeren, samen met vertegenwoordigers van de agribusiness verenigd in de grootste boerenbond FNSEA, kondigden begin februari de opschorting van protesten aan. Kleinere en vaak biologische boeren gaan met Confédération Paysanne door met actievoeren. Een kwart van deze boeren leeft onder de armoedegrens. Voor hen is het leven hard: in een vrij geïsoleerde positie werken ze minstens zestig uur per week. Dat levert financieel zo weinig op dat in Frankrijk twee boeren per week hun leven beëindigen.
La France Insoumise en vakbond CGT zijn solidair en roepen hun leden op om de wegblokkades te bezoeken. Dat is belangrijk, want vakbondsleiders beteugelden vorig jaar nog de massabeweging tegen pensioenen die Macron ten val hadden kunnen brengen. Links kan in Frankrijk de beweging sturen met scherpe eisen, zoals een minimumprijs voor landbouwproducten.
Afslag naar rechts
Ondertussen flirten extreemrechtse partijen met de boeren. In Duitsland is de extreemrechtse partij AfD een aanwezige factor. Rijkere Duitse boeren zien de Nederlandse boerenopstand van de afgelopen jaren als voorbeeld en ook worden fascistische tendensen niet uit de beweging geweerd.
De Nederlandse boerenbeweging hield regelgeving tegen rond mestproductie en klimaat, vooral met betrekking tot stikstof, en had nauwe contacten met extreemrechtse partijen en media. Niet alle boeren staan overigens open voor haatzaaierij en sommigen lopen bijvoorbeeld mee in de anti-AfD-protesten. In Frankrijk staat het fascistische Rassemblement National meer aan de zijlijn. RN durft de protesten niet te steunen omdat het de politie aan zijn kant wil houden.
Schaalvergroting
Een belangrijke oorzaak voor de druk die boeren ervaren komt voort uit Europees landbouwbeleid. Na de Tweede Wereldoorlog was schaalvergroting het toverwoord en na 1989 werd de Europese markt opengebroken voor het agrikapitaal. Sindsdien werd dertig procent van de Europese boerenbedrijven opgeslokt door andere, terwijl het aantal landbouwhectares ongeveer hetzelfde bleef. Zo groeide Nederland uit tot de grootste landbouwexporteur ter wereld na de VS.
LTO Nederland deed begin februari alsof klimaatrichtlijnen van de Europese Green Deal de oorzaak zijn van de problemen. Zo speelt deze ‘belangenbehartiger’ voor boeren en tuinders zijn achterban uit tegen klimaatactivisten. Extinction Rebellion is echter solidair met de boeren en stelt dat het ‘de agro- en voedingsindustrie [is] die boer én planeet vernietigt.’ Belangrijk is om de seizoensarbeiders niet te vergeten – zij worden misschien wel het hardst uitgebuit.