Boekrecensie: 150 jaar Grundrisse van Karl Marx

In 1857 en 1858 schreef Marx in hoog tempo binnen een jaar een lange en ingewikkelde tekst, die later de geschiedenis in zou gaan als de Grundrisse. Ter ere van het 150-jarige bestaan van deze nog immer zeer belangrijke tekst, verscheen in 2008 een boek onder redactie van Marcello Musto (Universiteit van Napels). Vorig jaar verscheen een paperbackeditie. Het is een interessant boek geworden, met bijdragen van vele bekende marxistische auteurs.

Door Rob Gerretsen

Het boek bestaat uit drie delen. Het eerste deel bevat acht kritische thematische bijdragen over belangrijke onderwerpen en begrippen uit de Grundrisse. Aan bod komen geschiedenis, productie en methode; het begrip waarde en de relatie tussen geld en kapitaal; het begrip vervreemding in de Grundrisse; de ontdekking van de categorie meerwaarde; het historisch materialisme in het deel ‘Vormen die voorafgaan aan de kapitalistische productie’; de ecologische tegenstellingen van het kapitalisme; de schets van Marx van een postkapitalistische maatschappij; de Grundrisse als voorloper van Het Kapitaal. Deze bijdragen zijn zeker een bron voor nieuwe discussies.

Het tweede deel van het boek gaat over de tijd waarin de Grundrisse werd geschreven. Musto gaat daar in een hoofdstuk in op de situatie waarin Marx en zijn gezin en huishoudster leefden in Londen. Een toestand van bittere armoede en schulden, ziektes, de dood, permanente overwerktheid en een enorme haast bij Marx om ten minste de fundamenten van zijn economische kritiek goed op papier te krijgen. In twee andere hoofdstukken in dit deel behandelt Michael R. Krätke de crisis van 1857/1858 en de manier waarop Marx grote hoeveelheden empirisch materiaal verzamelde om het verloop van de crisis te kunnen volgen en begrijpen. En hoe hij tegelijkertijd worstelde met het verhelderen van zijn economische theorie.

Intussen werkte Marx ook nog als economisch journalist en ook dat dwong hem om heel concreet en tegelijk ook theoretisch met de crisis bezig te zijn. De crisis was de eerste algemene economische wereldcrisis en die begon in de bankwereld van New York. (Komt ons dat niet bekend voor?) Het grote belang van deze crisis lag er in dat Marx en Engels verwachtten dat het een lange en diepe crisis zou zijn en dat die aan de basis zou liggen van een nieuwe revolutionaire periode, na de gebeurtenissen van 1848 en de reactie die daarop volgde.

Het derde deel van het boek gaat over de merkwaardige geschiedenis van de Grundrisse, die pas bijna een eeuw na het ontstaan voor het eerst werd gepubliceerd. En over de verspreiding en receptie van dit belangwekkende geschrift in de hele wereld. Inmiddels zijn er meer dan een half miljoen exemplaren verschenen.

‘Karl Marx’s Grundrisse. Foundations of the critique of political economy 150 years later’
Edited by Marcello Musto
With a special foreword by Eric Hobsbawn
Routledge Frontiers of Political Economy (paperback € 41.-)