Bits of Freedom: ‘Het belang van privacy moet meer benadrukt worden’
Edward Snowden heeft grootschalige spionage door de VS en andere staten onthuld. Waarom zouden de VS via het Prism-project burgers en journalisten spioneren?
Staten zeggen dat ze voor de veiligheid van burgers instaan en terroristische aanslagen zoals die van 11 september willen voorkomen. De mogelijke daders van die aanslagen waren destijds al in beeld bij de geheime diensten, maar omdat er nauwelijks communicatie was tussen de verschillende diensten werden de verschillende stukjes informatie niet samengebracht. Projecten zoals Prism moesten ervoor zorgen dat die onderlinge communicatie er wel kwam. Maar niets garandeert dat Prism zulke aanslagen zal voorkomen. Daar zijn geen bewijzen voor. Er wordt erg weinig uitleg gegeven wat Prism precies doet en hoe dat aanslagen voorkomt.
Nu zijn er internetbedrijven die samenwerken met de staat en de spionage ondersteunen. Denk bijvoorbeeld aan Microsoft dat hypocriet de leuze voert ‘Your privacy is our priority’. Waarom gaan zulke bedrijven hierin mee?
Er zijn verschillende redenen te bedenken. Vaak worden bedrijven wettelijk verplicht om mee te werken. Anderzijds zullen de bedrijven de overheid ook te vriend willen houden. Maar ook nu het groot in het nieuws is, ontkennen bedrijven dat ze daaraan meewerken.
Hoe zit het met die spionage in Nederland? Wat is de rol van de Nederlandse regering? Werkt de AIVD mee aan Prism?
Het is onduidelijk in hoeverre de AIVD betrokken is bij Prism. De regering zegt dat het geen Prism in Nederland wil en er niet aan wil meewerken, maar er wordt wel informatie uitgewisseld met de VS. Daar staat geheimhouding op.
Wat houdt het terughack-voorstel van minister Opstelten in? Waarom zijn jullie er tegen?
Allereerst, er is een belangrijk verschil: geheime diensten en opsporingsdiensten zijn niet hetzelfde. Prism is voor de geheime diensten terwijl het terughack-voorstel van Opstelten de opsporingsdiensten bedient. Volgens het voorstel van Opstelten mogen opsporingsdiensten inbreken op computerapparatuur, zowel in Nederland als daarbuiten. Ze zouden dan bijvoorbeeld kunnen meeluisteren via gehoorapparaatjes die op internet zijn aangesloten. Wat ons betreft gaat dat veel te ver. Waar zijn de grenzen aan wat allemaal mag?
Bovendien is er geen duidelijkheid over het type misdrijven waarvoor het wordt ingezet en geen duidelijkheid over de technische waarborgen. Het project van minister Plasterk van Binnenlandse Zaken gaat zelfs een stap verder dan Prism. Hij werkt aan een massale internettap voor de geheime diensten waarbij álle informatie van mensen wordt verzameld.
Wat was de reactie van Nederlandse politici op het spionageschandaal?
Ik denk dat politici nog niet doordrongen zijn van de omvang hiervan. In de politiek spelen natuurlijk veel kwesties tegelijk. Er is al veel aandacht geweest. Zo was er een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer en werden er kritische vragen gesteld, onder andere over de ontwikkelingen in Nederland zelf. D66, PvdA, VVD en SP willen nader onderzoek en meer horen van de Commissie van Toezicht op de Inlichtingen- en Veiligheidsdiensten.
Wat betekent dit alles voor activisten? Moeten we achterdochtig worden? Moeten we ons zwaar beveiligen tegen spionage?
Dat is moeilijk te zeggen. Dit beleid vormt een risico voor de democratische waarden. Het maakt informatiegaring en meningsvorming moeilijk voor het publiek. Het wordt moeilijk voor journalisten en klokkenluiders, en brengt de democratie uit balans. Niet alleen voor tegenstanders van de overheid maar voor iedereen zijn privacy: houdt privé privé. Wees bewust van situaties waarin je gevolgd kunt worden. Je kunt je mail versleutelen en internetten via veilige servers, via versleutelde verbindingen. Maar dit alles is nooit waterdicht. De effectiviteit van zo massaal afluisteren is nog nooit aangetoond.
De EU speelt ook een rol in dit alles. Aan de ene kant hanteert de EU een bewaarplicht voor gegevens, aan de andere kant komen ze met een nieuwe privacyverordening. Wat willen ze nu eigenlijk?
Er komt een Europees onderzoek naar Prism. Voorlopig stopt de gegevensuitwisseling tot meer duidelijk is. Het is maar de vraag of politici daar vervolgens consequenties aan verbinden. Ik vermoed van niet. Al vaker wordt de vrijheid van communicatie genoemd, maar er zijn nieuwe wetten die juist daar tegenin gaan. Het belang van privacy moet meer benadrukt worden. Het is echter moeilijk om dat onder de aandacht te brengen.
Hoe probeert Bits of Freedom de privacy van mensen op internet te verdedigen? Wat kunnen mensen daar zelf aan doen?
We hebben geen lobby in de Tweede Kamer. Maar we stimuleren wel de kritische ideeën door onze publicaties, door mee te doen aan de rondetafelgesprekken over Prism, en door hard in te gaan tegen de plannen van Plasterk. Ook zijn we op Europees niveau bezig om voor een verbeterde verordening te ijveren. Voor individuen bieden we op onze website een internettoolbox aan waarmee ze zich beter kunnen beschermen.
Op 18 september organiseert de IS samen met Bits of Freedom en Buro Jansen & Janssen een bijeenkomst over Digitale spionage: Wiens veiligheid, wiens privacy?
• CREA, Nieuwe achtergracht 170 • Amsterdam • Aanvang: 19.30 •.