Bezuinigen hoeft niet – als we het geld halen waar het zit!

Het kabinet gaat ‘noodgedwongen’ nóg meer bezuinigingen. De verslechterende overheidsfinanciën ‘nopen tot -draconische ingrepen’. Maar waarom bezuinigen als we de miljarden bij de allerrijksten en bij rechtse hobby’s kunnen halen?

Foto: Anders verkopen we toch gewoon de boot? (Monaco, 2011)

Door Maina van der Zwan

Rutte brengt het nieuws alsof een natuurwet zich doet gelden: de crisis verdiept zich, dus moet er extra bezuinigd worden. Tot voor kort werd de logica klakkeloos geaccepteerd, maar mede dankzij de Occupy-beweging is dat niet langer het geval. De politieke uitdrukking van een alternatief blijft echter op z’n best halfslachtig als we smalle kaders hanteren van wat ‘realistisch’ is.

Zo lanceerden PvdA, SP en GroenLinks half januari een alternatief plan voor de rechtse bezuinigingsdrift. Hun gezamenlijke nadruk op het behoud van banen, het creëren van werkgelegenheid en het belang van (groene) infrastructurele investeringen is een welkome stap in de goede richting.

Maar hun visie is niet probleemloos. De onderlinge verschillen zijn zo groot, dat ze op het cruciale vraagstuk van financiering met slappe, abstracte verklaringen komen. Tegenover de ‘kille bezuinigingen’ van het kabinet plaatsen zij ‘solidaire bezuinigingen’, en laten vervolgens open wat dat laatste dan zou betekenen. Uitgangspunt blijft dát er bezuinigd moet worden, maar dan ‘sociaal’.

Dit terwijl ‘uitgaven beperken’ slechts één manier is om een begrotingstekort te dichten. Je kunt ook de inkomsten verhogen door de sterkste schouders de lasten te laten dragen. Door de rekening van de crisis ondubbelzinnig bij de multinationals en de allerrijksten neer te leggen. Dat zou het daadwerkelijk sociale uitgangspunt moeten zijn waaromheen linkse eenheid gesmeed kan worden.

De top neemt

Afgelopen drie decennia zijn de vennootschaps- en vermogensbelastingen systematisch verlaagd. Ondertussen is de belastingdruk op de hier gevestigde bedrijven zo laag dat Nederland bekend staat als notoir belastingparadijs. Tot grote frustratie van Obama heeft dertien procent van alle Amerikaanse bedrijven een brievenbusadres in Nederland om zo belastingafdracht in de VS te omzeilen. Tachtig van de honderd grootste bedrijven hebben financiële firma’s die in Nederland gevestigd zijn om zo te kunnen profiteren van de ‘fiscale innovaties’ die de Amsterdamse Zuidas te bieden heeft.

Daar houdt het niet op. Natuurlijk is er ook voor gezorgd dat de eigenaars en aandeelhouders van deze bedrijven hun grotere stuk van de taart ook zelf mogen opeten. Graaien moet per slot van rekening wel lonend zijn. Dus is in 2001 de toch al lage vermogensbelasting afgeschaft en vervangen door een rendementsheffing (belasting op rendement van het vermogen in plaats van het vermogen zelf), die ook nog eens de laagste is van de hele EU.

Resultaat: tussen 1993 en 2010 steeg het Bruto Binnenlands Product met 112 procent en het vermogen van de top-10 procent met 231 procent (dat is gemiddeld 13,6 procent per jaar). De topvermogens groeiden dus twee maal zo snel als het nationaal inkomen.

Vervolgens sloeg de crisis toe en kwam de staatsbegroting onder druk te staan. En wat wordt ons verteld? ‘Sorry, er is minder geld. Er zit niets anders op dan te snoeien.’ En dus sluiten bibliotheken, brandweerkazernes en zwembaden. En dus gaat de bijl in de zorg-, huur- en kinderopvangtoeslag. En dus worden er honderden miljoen bezuinigd op speciaal onderwijs, sociale werkplaatsen en geestelijke gezondheidszorg. En dus worden ambtenaren ontslagen en uitkeringen gekort. Onvermijdelijk? Verre van dat.

Neem van de top

Er bestaat een simpel alternatief: het geld halen waar het zit. De 10 procent meest vermogende huishoudens bezaten begin 2010 ruim 700 miljard euro. Het invoeren van een vermogensbelasting van slechts 3 procent op deze groep (dus veel minder dan de gemiddelde vermogensgroei) zou jaarlijks meer dan 21 miljard euro opleveren (zie illustratie).

Hetzelfde principe kan via verschillende manieren worden doorgevoerd: het afschaffen van de hypotheekrenteaftrek voor woningen boven een half miljoen, het verhogen van de vennootschapsbelasting, een hogere heffing op dividenduitkeringen, belasting op flitskapitaal, het dichten van gaten in de belastingwetgeving, een extra belastingschijf voor de hoogste inkomens, enzovoorts. En dan hebben we het nog niet over de Joint Strike Fighter, de missie in Kunduz en andere geldverslindende rechtse hobby’s gehad.

Natuurlijk stuit dit pleidooi op heftige reacties: ‘Maar die mensen hebben hard voor hun geld moeten werken’, ‘Als je dat doet verhuizen ze naar het buitenland’, ‘Daarmee ontneem je de prikkel om te ondernemen’. Soms krijg je zelfs te horen dat de meer vermogenden al zo hard zijn geraakt door de crisis. In andere woorden, juist hén pakken zou gewoon onménselijk zijn.

Maar dit gaat niet over het over de kop jagen van de voortploeterende buurtsuper of het taxibedrijf van ome Henk. We hebben het hier over de hoeveel-huizen-hebben-we-ook-alweer-families. Ten tweede creëren rijke mensen niet zelf hun rijkdom. In de meeste gevallen werken ze niet eens. Ze bezitten. Middels dat bezit en bijkomende macht onttrekken ze waarde die gecreëerd is door anderen. Ten derde zijn ze niet zielig. Ze zijn stinkend rijk ten koste van anderen.

Chantage

Het echte argument is er natuurlijk een van economische chantage. Hogere belastingen voor de top zouden de economie schaden (in tegenstelling tot massa’s mensen ontslaan), bedrijven dwingen naar het buitenland te vluchten (want de Maasvlakte verplaats je zo makkelijk) en vermogensfondsen nopen hun kapitalen elders te parkeren (alsof ze dat niet toch al doen). Het is bangmakerij die mensen over de hele wereld over zich heen krijgen. Het is ook wat de Grieken en Amerikanen te horen krijgen.

Meegaan met de ‘logica’ van bezuinigen en de chantage tegen progressieve alternatieven maakt links kwetsbaar. In plaats daarvan zou ze zich moeten richten op datgene waar banken en bazen allang mee bezig zijn: strijd voeren en alles uit de kast trekken om die te winnen. Dat betekent niet alleen bezig zijn met alternatieven op papier, maar ook de sociale kracht bouwen die ze kan afdwingen.

_____________________________________________________________________________________________________________________

Rutte kost je meer dan je lief is

In 2012 vindt een ongekende aanval plaats op alle basisvoorzieningen. Gewone mensen betalen de rekening op alle fronten: onze uitkeringen, onze zorg, onze kinderopvang en onze cultuur. Bovenop de 18 miljard heeft Rutte 10 miljard extra snoeimaatregelen aangekondigd, met nog onbekende inhoud. Wat we in ieder geval weten:

• Geestelijke gezondheidszorg: 1 op de 9 banen verdwijnen door 600 miljoen euro te bezuinigen. 10 procent van het GGZ-budget wordt in een klap geschrapt, waardoor 9000 mensen hun baan verliezen. Tegelijk wordt de eigen bijdrage verhoogd, bijvoorbeeld in de tweedelijns zorg tot 200 per jaar.
• Huisartsenzorg wordt gekort met 98 miljoen euro. Afschaffen van de tolkenvergoeding beperkt de toegang van migranten tot zorg waar ze al jaren voor betalen.
• Zorgtoeslag omlaag: alleenstaanden gaan er ruim 100 euro per jaar op achteruit; gezinnen met een modaal inkomen 160 euro per jaar; mensen met een minimuminkomen 40-100 euro per jaar.
• Huurtoeslag gekort: boven de 361,66 euro wordt in plaats van 75, nog slechts 65 procent vergoed. Extra huurtoeslag voor ouderen, gehandicapten en alleenstaanden gaat van 50 naar 40 procent.
• Kinderopvangtoeslag: vergoeding wordt gekoppeld aan het aantal arbeidsuren van de partner die het minst werkt, met maximaal 230 declareerbare uren. De toeslag voor het tweede en volgende kind wordt versneld afgebouwd. Alle ouders – ongeacht inkomen – betalen meer aan ouderbijdrage tot maximaal 66,7%. Samen met bezuinigingen op kinderbijslag, kost dit gezinnen met een laag tot modaal inkomen 65-100 euro per maand.
• Uitkeringen: de Wajong wordt verlaagd tot 70% van het minimumloon (was 75%). Een alleenstaande vanaf 23 jaar krijgt 72 euro bruto minder per maand (9,3%). De Wet ‘Werken naar Vermogen’ voegt Wajong, bijstand en WSW (sociale werkvoorziening) samen tot één regeling. Eisen voor een bijstandsuitkering worden nog harder. De bijstandsuitkering wordt een gezinsuitkering: als inwonende kinderen werken, krijgen ouders een lagere uitkering. De WW wordt verkort.
• Cultuur: de bezuinigingen in 2012 bedragen 50 miljoen. Naast een korting van 2,2 procent op vrijwel alle cultuursubsidies (16,4 miljoen euro) wordt de Cultuurkaart afgebouwd (4,5 miljoen), regelingen cultuurprofijt stopgezet (13 miljoen), bezuinigd op het Nationaal Historisch Museum (10 miljoen) en verschillende projecten gestopt (4,1 miljoen euro).

Maar bezuinigingen op rechtse speeltjes als de Joint Strike Fighter en de villasubsidie die waren -geopperd, gaan niet door. Zo steelt het kabinet-Rutte van de armen, en geeft kado’s aan de rijken.