Bernardo Bertolucci 1941-2018

Op maandag 26 november overleed Bernardo Bertolucci. Zijn door marxisme beïnvloede films, zoals Il Conformista en Novecento, maakten hem tot een van de grootste Italiaanse regisseurs van zijn generatie. Maar de manier waarop hij met actrice Maria Schneider omging tijdens de productie van Last Tango in Paris werpt een schaduw op zijn carrière.
18 januari 2019

Bertolucci werd geboren in Parma als zoon van de dichter Attilio Bertolucci. Hij leek aanvankelijk hetzelfde pad op te gaan als zijn vader.

Rond zijn twintigste was hij een veelbelovend dichter, maar film werd uiteindelijk zijn ware liefde. Via zijn vader kwam hij als assistent te werken voor regisseur Pier Paolo Pasolini. Hier deed hij zijn eerste ervaringen op met het vak.

In 1964, op zijn drieëntwintigste, regisseerde Bertolucci Prima della rivoluzione (Voor de revolutie). De film werd door filmcritici geprezen en hij werd hiermee binnengehaald als het nieuwe wonderkind van de Italiaanse cinema.

De film verhaalt over een jonge bourgeois man die twijfelt tussen communisme en zijn verlangen naar een makkelijk leventje. Uiteindelijk beseft hij dat hij niet van zijn wortels los kan komen en accepteert hij zijn burgerlijke bestaan.

In deze film zie je Bertolucci’s voorkeur voor het marxisme en ook zijn latere films zullen beïnvloed worden door de linkse politieke visie van de regisseur. De verhouding van het individu ten opzichte van de maatschappij en de ontworsteling uit het milieu waarin je geboren bent is een thema dat een grote rol speelt in veel van zijn films.

Il Conformista (De conformist) uit 1970, volgens sommigen zijn beste film, gaat over een opportunist zonder enige moraal in het fascistische Italië van Mussolini. Hij conformeert zich zo erg aan de heersende moraal, dat hij tot gruwelijke dingen in staat is.

In het vijf en een half uur durende epos Novecento (1976) wordt de klassenstrijd verbeeld middels de vriendschap tussen een boerenzoon Olmo (gespeeld door Gérard Depardieu) en de zoon van zijn landheer, Alfredo (gespeeld door Robert de Niro). Alfredo rebelleert tegen zijn milieu en sympathiseert aanvankelijk met de socialistische Olmo. Maar uiteindelijk groeien de twee uit elkaar en komen ze tegenover elkaar te staan.

Zijn grootste Hollywood-hit scoorde Bertolucci met The Last Emperor uit 1987 over het eenzame bestaan van de laatste Chinese keizer. Hiermee won hij maar liefst 9 oscars. Zijn latere Engelstalige films hebben dit succes niet meer kunnen evenaren. In zijn laatste grote film The Dreamers uit 2003 komen een aantal klassieke thema’s weer terug: de film speelt in het Parijs van 1968, waar drie studenten hun eigen seksualiteit ontdekken terwijl ze dromen van revolutie.

Een onderwerp waar de laatste jaren steeds meer controverse over is ontstaan is een verkrachtingsscène in de film Last Tango in Paris uit 1972. In de scene verkracht Paul, een personage gespeeld door Marlon Brando, de door Maria Schneider gespeelde Jeanne. Daarbij gebruikt hij een klont boter als glijmiddel.

In een interview uit 2007 met The Daily Mail geeft Bertolucci toe dat dit niet in het script stond en dit ter plekke werd bedacht. Maria Schneider gaf aan dat ze zich hierdoor geschokt en vernederd voelde en dat ze het gevoel had dat ze verkracht was door zowel Brando als Bertolucci. Dit werpt een schaduw op de succesvolle carrière van een van de grootste Italiaanse filmmakers van zijn generatie.