Battle for Haditha op het IDFA

Op 19 november 2005 werd Haditha, een klein plaatsje in Irak, het toneel van een massamoord. Een jonge Amerikaanse soldaat kwam om het leven door een bermbom. Als wraakactie doodden Amerikaanse troepen 24 burgers, waaronder 11 vrouwen en kinderen. Battle for Haditha van filmmaker Nick Broomfield is een reconstructie van de gebeurtenissen en wordt deze week vertoond op het IDFA, het International Documentary Film Festival Amsterdam.

Door Catherine Black

Broomfield heeft voor het maken van de film uitgebreide interviews afgenomen met mariniers, overlevenden en verzetsleden. Het resultaat is een speelfilm in documentairestijl vanuit drie perspectieven: de mannen die de bermbom plaatsen, de mariniers die geraakt worden en de Irakese gezinnen die uiteindelijk slachtoffers worden.

Alle daders zijn ook slachtoffers. Broomfield gaat in tegen de gebruikelijke ‘dehumanisering’ van het Irakese verzet, door ze juist neer te zetten als patriotten die hun land verdedigen. De mannen die de bermbom plaatsen hebben – behalve een afkeer van de bezettingsmacht – weinig gemeen met de Al-Qaeda strijders van wie zij hem geleverd krijgen.

Evenmin zijn de Amerikaanse mariniers monsters of een paar ‘rotte appels’ in de gelederen, zoals de gebruikelijke verklaring van hogerhand luidt voor verschrikkingen als in Haditha of Abu Ghraib. Het zijn jonge jongens die getekend en verknipt zijn geraakt door een bruut legerregime waarin willekeurig geweld uitoefenen de regel is. Broomfield: ‘Ik denk dat er vele Haditha’s zijn geweest… Zodra je oorlog hebt verklaard gebeuren dingen zoals dit. De architecten van de oorlog zijn degenen die de schuld moeten krijgen. Zij zijn de oorlogsmisdadigers.’

Er is bewust voor gekozen zonder uitgewerkt script te werken, maar de acteurs – bestaande uit Irakeze vluchtelingen en Amerikaanse ex-soldaten – te laten improviseren langs een ruwe verhaallijn. Hierdoor doet de film soms wat amateuristisch aan en verlopen delen van de dialoog wat stroef. Meerdere karakters doen uitspraken die teveel willen ‘uitleggen’.

Daarentegen levert het ook aangrijpende scenes op. Elliot Ruiz, een 22-jarige ex-marinier die op 17-jarige leeftijd de jongste in Irak gelegerde Amerikaanse soldaat was, vertelt: ‘We deden een scene in de badkamer waarin ik instort… en alles wat zich jarenlang had opgestapeld kwam eruit. Het was een echte instorting. Alle emoties kwamen boven en ik kon ze niet tegenhouden.’

Shukrieh Hameed, wiens eigen zonen zijn gedood in Irak, speelt in de film een moeder die ook haar zonen verliest. Maar zij vindt het waard de pijn te herbeleven: ‘Ik moet mensen de waarheid vertellen over wat er in Irak gebeurt.’

Battle for Haditha levert een belangrijke bijdrage aan het weer tot leven wekken van het eerste slachtoffer van elke oorlog: de waarheid. Alleen al om die reden zou deze film gezien moeten worden.

Kijk hier voor het programma van het IDFA 2008 (20-30 november)