Arbeidsmigranten worden stelselmatig uitgeknepen

In november werd Nederland wederom opgeschud door de mishandeling van een arbeidsmigrant. De mishandeling was geen geïsoleerd incident. Achter dit soort uitwassen gaat een wereld schuil van stelselmatige uitbuiting van arbeidsmigranten.

Op een filmpje was te zien hoe een medewerker van uitzendbureau Reyhan een Roemeense arbeidsmigrant fysiek mishandelt. Het nieuws kwam na een lange reeks van incidenten in de afgelopen maanden. Zo viel afgelopen juli een werknemer van het vetrecyclingsbedrijf Beneluxvet in Dronten in een vat met kokend vet. Ondanks ernstige brandwonden reageerden zowel het bedrijf als het uitzendbureau laks. Het slachtoffer werd zonder adequate verzorging gedumpt op zijn slaapkamertje op de ‘campus’ waar arbeidsmigranten verblijven. De FNV bracht de werknemer uiteindelijk naar het ziekenhuis.

Afhankelijkheid

Naast dit soort verschrikkelijke misstanden leveren ook de constructies waarbij uitzendbureaus de volledige controle krijgen over het leven van arbeidsmigranten, grote problemen op. De uitzendbureaus verdienen niet alleen aan het plaatsen van werknemers bij bedrijven, maar ze houden ook een deel van hun loon in als huur voor huisvesting. Je baas wordt zo ook je huisbaas. Hiervoor ontvangen de uitzendbureaus ook nog een fiscaal voordeel via de zogenaamde ET-regeling.

Bovendien zorgen uitzendbureaus ook vaak voor het vervoer van de woonplek naar het bedrijf en regelen ze zaken zoals de zorgverzekering. Uiteraard moet de werknemer wel betalen voor de zorgverzekering, maar als er zorg nodig is ontbreekt het zorgpasje, kennen de werknemers de weg niet of worden ze door het uitzendbureau weggestuurd als ze om zorg vragen.

Het verhuren van slechte huisvesting voor een hoge prijs is een van de verdienmodellen van de uitzendbazen. Met meer dan vijf mensen op een slaapkamertje slapen voor 400 euro per maand is eerder regel dan uitzondering. Dit leidt tijdens de coronacrisis ook tot zorgelijke omstandigheden. Bij de FNV zijn verhalen bekend van keukens die door 60 mensen worden gedeeld en bedden die in kleine kamers onmogelijk op 1,5 meter afstand kunnen staan.

Onlangs kregen arbeidsmigranten die in een volle bus naar hun werk werden gereden een boete vanwege het overtreden van coronamaatregelen. Na publieke verontwaardiging zegde het uitzendbureau Cova Personeelsdiensten wel toe de boetes te betalen.

Economisch belang

Ondertussen zijn de arbeidsmigranten van binnen de EU een onmisbaar onderdeel van de Nederlandse beroepsbevolking geworden. Naar schatting van het CBS wonen er in Nederland 838.000 arbeidsmigranten van binnen de EU, vooral in de sectoren distributie, land- en tuinbouw, bouw, schoonmaak en vleesverwerkende industrie. Dit is slechts een schatting, omdat uitzendbazen en gemeenten arbeidsmigranten ontmoedigen om zich in te schrijven, wat na vier maanden verplicht is. Een deel van de mensen is daarom niet terug te vinden in de officiële cijfers.

Een deel van de arbeidsmigranten leeft onzichtbaar in Nederland. Ze worden gebruikt door uitzendbazen en opdrachtgevers en daarna geruisloos weer teruggestuurd naar het land van herkomst als ze te veel klagen of niet meer willen of kunnen werken. Bovendien worden ze bewust bij elkaar weggestopt op vakantieparken of andere afgelegen plekken. Ze doen daarom niet echt mee in de rest van de samenleving en blijven een onzichtbare groep.

Bedrijven gebruiken uitzendbureaus omdat zij goedkope arbeidskrachten kunnen leveren zonder enige verplichting. Veel Nederlandse werknemers willen dit soort werk ook niet meer doen. Daarnaast zijn Nederlandse werknemers veel beter op de hoogte van hun rechten.

Een werkgeversorganisatie zoals VNO-NCW is dan ook voorstander van het faciliteren van arbeidsmigratie. Ze roepen op om de situatie van arbeidsmigranten te verbeteren, maar ze blijven in zee gaan met uitzendbureaus die regels aan hun laars lappen.

Brancheorganisaties van uitzendbureaus beweren dat de malafide uitzendbureaus het voor de rest verpesten. De structurele misstanden laten echter zien dat het niet om een paar rotte appels gaat.

Reactie

De Tweede Kamer heeft dit jaar gevraagd om een aantal aanbevelingen om de situatie van arbeidsmigranten te verbeteren. Een ‘aanjaagteam’ onder leiding van Emile Roemer deed daarvoor onderzoek naar hun werken woonomstandigheden. In december debatteert de Kamer over het rapport van Roemer.

In het rapport staan een aantal aanbevelingen die de situatie van arbeidsmigranten moeten verbeteren. Vooral de afhankelijkheidsrelatie tussen uitzendbaas en werknemer moet veranderen. Zo is een van de belangrijkste aanbevelingen dat er een apart huurcontract komt voor de accommodatie. De baas zal dan in veel gevallen nog je huisbaas blijven, maar ze krijgen dan in ieder geval dezelfde rechten als andere huurders. Naast de scheiding van bed en baan gaan de aanbevelingen over sancties tegen uitzendbureaus en meer capaciteit voor de arbeidsinspectie.

Het is natuurlijk de vraag wat er overblijft van aanbevelingen in een overwegend rechts parlement. Maar een wetsvoorstel zou wel kunnen leiden tot verbeteringen, die mogelijk zijn gemaakt door de betrokkenheid van de vakbeweging en de acties van arbeidsmigranten zelf.

Echter, hoe sympathiek sommige aanbevelingen van Roemers aanjaagteam ook mogen zijn, de uitbuiting van arbeidsmigranten zal niet stoppen voordat zij dezelfde rechten krijgen als Nederlanders, zodat alle werkenden zij aan zij kunnen strijden voor betere leef- en werkomstandigheden.