Antiracisme actie onder druk rechts afgelast

Voor morgen stond een ludieke protestmars tegen Zwarte Piet in Eindhoven gepland. Nadat GeenStijl, de Telegraaf en de Volkskrant hier verontwaardigd over hadden bericht, barstte een ware hetze tegen de organisatoren los. Vanmorgen besloot het Van Abbemuseum de demonstratie te annuleren. Hoezo vrijheid van meningsuiting? Het zoveelste voorbeeld van rechtse schreeuwers die hun zin krijgen.
29 augustus 2008

Twee zaken vallen op bij deze laatste episode van de heksenjacht op linkse initiatieven. Ten eerste hoe de rechts-populistische razernij van de LPF samenviel met dreigementen uit extreemrechtse hoek. De verbanden tussen beide stromingen zijn sterker dan ze toe willen geven. Ten tweede de dubbele standaard van de media. Eind vorig jaar was er een rel over het feit dat de directeur van het Gemeentemuseum van Den Haag kwetsende foto’s over de islam had geweerd. De wereld was te klein voor de vrijheid van meningsuiting fundamentalisten. Nu wordt een protest tegen racisme onder druk geannuleerd en roepen rechtse partijen op om de expositie te sluiten. Waar is de hype en verontwaardiging nu deze kunstuiting onmogelijk wordt gemaakt?

Hieronder een interview met de organisatoren van de protestmars uit de Socialist van deze maand:

De tentoonstelling Be(coming) Dutch gaat over een uitgesproken politiek onderwerp: de Nederlandse identiteit. In hun artistieke benadering van dit thema gaan de deelnemende kunstenaars omstreden onderwerpen niet uit de weg. Zo zijn er werken over het Nederlandse vluchtelingenbeleid en de Molukse treinkapingen. Angela Ettema sprak met Annette Krauss, die samen met Petra Bauer aan de expositie bijdraagt met een project over zwarte Piet.

‘Ik woon sinds drie jaar in Nederland en werd hier geconfronteerd met zwarte Piet doordat mijn dochter hier op school zit’, vertelt Annette Krauss. ‘Ik moest er dus wijs uit zien te worden. Samen met Petra Bauer, met wie ik al acht jaar samenwerk, probeerde ik het verschijnsel zwarte Piet te plaatsen in de context van de maatschappij en ons beeld van Nederland: een land met een koloniaal verleden, maar ook een land met een reputatie van tolerantie. We zijn geïnteresseerd in dominante culturele verhalen en blinde vlekken in de maatschappij.’

Hoewel zwarte mensen al jaren protesteren tegen de representatie van het domme zwarte knechtje van de witte goedheiligman, houden veel witte Nederlanders vol dat het gaat om een onschuldig traditioneel kinderfeest. ‘Zwarte Piet wordt in Nederland volledig gedepolitiseerd ‘, zegt Krauss. ‘Sommige mensen begrepen werkelijk het probleem niet en vroegen ons om dit uit te leggen. Dat laat zien dat zwarte Piet een blinde vlek is. Daarna zeiden ze soms: nu snap ik het probleem, maar waarom doen jullie dit als buitenlanders?

Intellectuelen kwamen met name met het punt van wie er het recht heeft om kritiek te leveren. Ze zien het verband met het koloniale verleden en de racistische trekken, maar vinden dat kritiek van de zwarte gemeenschap moet komen. Maar er is niet zoiets als “de zwarte gemeenschap”. Bovendien worden zij er ook moe van steeds hun stem te verheffen tegen de heersende structuren. Er zijn dieper liggende structuren, die te maken hebben met het kapitalisme. Het koloniale verleden en de slavernij houden verband met het kapitalisme. De slavernij ging over handel en goedkope arbeid. Zwarte Piet laat de hiërarchie van zwart en wit zien.’

Zwarte Piet dateert evenals veel andere nationalistische tradities uit de negentiende eeuw. ‘De traditie van zwarte Piet is geconstrueerd. Het is niet altijd zo geweest. Zwarte Piet is pas honderdvijftig jaar oud’, zegt Krauss. De zwarte knecht verschijnt voor het eerst in het prentenboek Sint Nicolaas en zijn knecht (1850) van de onderwijzer Jan Schenkman.

Voor het project zijn spandoeken en borden gemaakt, die op 30 augustus gebruikt worden in een demonstratie door Eindhoven. ‘We hebben contact met antiracismenetwerk Doorbraak en met groepen in de Bijlmer en Rotterdam. We willen niet alleen in de aanloop naar Sinterklaas iets doen, want de dieper liggende structuren beïnvloeden de maatschappij het hele jaar. Het heeft een psychologisch effect op mensen als ze zwarte Piet zien en de taken die hij verricht. Ik wil niet zo gerepresenteerd worden, en zwarte mensen willen dat ook niet.’

Be(coming) Dutch is tot 14 september te zien in het Van Abbemuseum in Eindhoven.