Afbraak van uitkeringen is ook een aanval op werkenden
Het aantal uitkeringen moet worden verlaagd en mensen worden al dan niet gedwongen aan het werk gezet. Dit wil staatssecretaris Klijnsma (PvdA) van Sociale Zaken onder meer bereiken door een wachttijd voor de bijstand te introduceren. Wie een bijstandsuitkering aanvraagt, moet eerst vier weken aantoonbaar op zoek naar werk of scholing. Pas als dat niets oplevert, wordt de uitkering toegekend. Dit regime gold tot nu toe alleen voor mensen jonger dan 27 jaar.
Bovendien moeten bijstandsgerechtigden sinds kort een ‘maatschappelijke tegenprestatie’ leveren in ruil voor hun uitkering. Uit onderzoek door de FNV onder bijstandsgerechtigden blijkt dat de helft die een tegenprestatie moest verrichten, dat deed op plekken die eerst werden ingevuld door betaalde krachten.
Daarmee is deze regel niet alleen een vorm van dwangarbeid, maar ook een aanval op de rest van de arbeidersklasse. Steeds meer banen in de zorg, het onderhoud van groen en de postbezorging verdwijnen. Zo verloor een 53-jarige Hagenaar die jaar geleden zijn baan als straatveger. Hij moet nu als tegenprestatie voor zijn uitkering hetzelfde werk doen. De uitkering die hij voor dit werk krijgt ligt 400 euro lager dan zijn oude loon.
Verdringing
Verdringing van betaald werk gaat hand in hand met de ondermijning van het wettelijk minimumloon. Nu steeds meer mensen hun baan verliezen en er bezuinigd is op andere sociale voorzieningen, groeit het aantal mensen dat zich voor een bijstandsuitkering meldt bij de Dienst Werk en Inkomen. Het kabinet maakt de gemeenten verantwoordelijk voor de bemiddeling van bijstandsgerechtigden naar een baan. Door strengere wetten, regels en bezuinigingen laten steeds meer gemeenten mensen verplicht werken voor een uitkering.
Sommige gemeenten slagen erin om een heel gezin tegen nog geen 1400 euro te laten werken. Of het nu participatiebanen, terugkeerbanen, opstapbanen of Workfast heet, het principe is overal hetzelfde: werken onder het minimumloon zonder cao.
In Vlissingen werken tientallen bijstandsgerechtigden 32 uur per week als ‘algemeen medewerker’ via de sociale werkplaats. In Rotterdam worden bijstandsgerechtigden zonder arbeidscontract aan het werk gezet bij een thuiszorgaanbieder voor klussen in en rond het huis. In Friesland hebben 13 gemeenten de handen ineen geslagen, waar bijstandsgerechtigden bij de sociale werkplaats opdrachten uitvoeren voor commerciële klanten, zonder een fatsoenlijke betaling.
Ook arbeidsgehandicapten worden aangepakt. Zo’n 230.000 jonge gehandicapten die momenteel de Wajong-uitkering ontvangen zullen herkeurd worden. Deze groep valt vanaf 2015 onder de Participatiewet, die de bijstand, de sociale werkplaatsen en de Wajong samenvoegt. Door deze wet moet deze groep gedwongen aan de slag, maar heeft vrijwel alleen kans op tijdelijk, eentonig en onderbetaald werk. Bij de Gelderse zorginstelling Diafaan moeten Wajong’ers thuiszorgwerkzaamheden voor ouderen gaan doen.
Logica
Hierdoor wordt de groeiende werkloosheid verder in de hand gewerkt. Het aantal werkloosheidsuitkeringen stijgt vanwege de crisis van 340.000 begin dit jaar tot een recordhoogte van 440.000 eind volgend jaar, blijkt uit de juni-nota van het UWV. Bij de uitkeringsinstantie zelf verdwijnen de komende jaren overigens 4000 banen vanwege de automatisering van de diensten.
Een veelgehoord verwijt aan Klijnsma en het kabinet is het gebrek aan logica. Zo zei Linda Voortman van GroenLinks dat Klijnsma ‘ieder realiteitsbesef verloren heeft’. Maar de logica die dit kabinet hanteert is zo oud als het kapitalisme zelf. Marx beschreef al in de vorige eeuw hoe Britse textielarbeiders massaal werden ontslagen, en tijdelijk werk en steungeld ‘te weinig was om te leven en te veel om dood te gaan’. Ook beschreef Marx hoe deze werkloosheid werd gebruikt om in bepaalde sectoren de lonen drastisch te verlagen.
Daarom volgt de Nederlandse regering het Amerikaanse voorbeeld. Ook Obama heeft grote bezuinigingen aangekondigd op uitkeringen voor de meest behoeftigen. Dat steeds meer mensen niet meer kunnen rondkomen, en steeds meer levens worden bedreigd, telt niet mee op de winst- en verliesrekening van bedrijven of regering.
Sinds december 2012 is er het actiecomité Dwangarbeid Nee, opgericht door de SP, FNV Bondgenoten, Doorbraak en de Bijstandsbond in Amsterdam. Dat dit comité op 8 juni aanwezig was bij de landelijke demonstratie tegen ontslagen in de zorg had een grote symboolwaarde. De boodschap is dat we de politieke protesten en het verzet op de werkvloer moeten bundelen.
Zowel de bezuinigingen als de aanval op de uitkeringen is een zaak voor alle werkers. Een vakbond zou de arbeiders moeten organiseren voor behoud van banen en lonen, en ook steeds weer het uitkeringsstelsel verdedigen. Werkenden mogen niet worden uitgespeeld tegen niet-werkenden, maar kunnen samen een vuist maken tegen dit kabinet.