Actiedagen voor klimaatrechtvaardigheid geven nieuwe impuls aan beweging

Van donderdag tot zondag vonden er door het land klimaatacties plaats. Directe aanleiding was het uitblijven van effectief beleid om de klimaatcrisis te bestrijden, precies zes jaar na het Urgendavonnis. Door heel Nederland vonden er acties plaats.

De actiedagen waren een initiatief van verschillende landelijke klimaatorganisaties. Hiermee zetten lokale klimaatcoalities een nieuwe stap na de succesvolle mobilisatie naar het klimaatalarm in maart. Daarnaast waren de acties ook een manier om inhoud te geven aan de leus voor klimaatrechtvaardigheid. Zo stonden in de oproeptekst voor de actiedagen eisen als de ontmanteling van de fossiele industrie, een oproep voor klimaatbanen en werd er stelling genomen tegen kernenergie.

Verspreid over vier dagen organiseerden klimaatactivisten in elf verschillende steden twaalf acties. Van lopende demonstraties, fietsdemonstraties tot krijtacties. In sommige gevallen deden honderden mensen mee, maar in de meeste gevallen tientallen. Activisten wilden vlak voor de zomer met de lokale acties weer de ruimte in de publieke ruimte opeisen.

Donderdag: scholierenstaking in Den Haag

De aftrap van de actiedagen werd gegeven door de scholieren van Fridays for Future. Precies zes jaar na het eerste Urgendavonnis verzamelden honderden scholieren zich voor het gerechtsgebouw in Den Haag. Zij hadden een grote wekker gemaakt met de wijzers op vijf over twaalf. Vanaf het podium werd de oproep gedaan aan politici om te stoppen met snoozen en het vonnis eindelijk te gaan uitvoeren.

Na deze woorden werd er een begin gemaakt aan een strijdbare demonstratie naar de Hofvijver waar zo’n 250 scholieren en sympathisanten aan meededen. De gemeente Den Haag, ‘de stad van vrede en recht’, had in eerste instantie geprobeerd om deze demonstratie te verbieden. Met succes hebben de scholieren dit aangevochten. Hiermee hebben ze ook de ruimte voor andere groepen om in Den Haag van hun grondrechten gebruik te kunnen maken vergroot.

Op zicht- en hoorafstand van het Torentje was er een kort en krachtig programma. Sprekers benadrukten de kloof tussen wat er nodig is om de klimaatcrisis te stoppen en het kabinetsbeleid van de afgelopen jaren. Raki Ap van de campagne voor een vrij West-Papoea benadrukte het belang van internationale solidariteit en de noodzaak om westerse winstzucht toen (kolonialisme) en nu (bedrijven zoals Shell en Unilever) te veroordelen.

De actie maakte duidelijk dat de zelforganisatie van scholieren, onderbroken door de coronacrisis, weer in de lift zit. Het afgelopen half jaar zijn er door het land actieve afdelingen opgebouwd. De organisatie van het protest was het werk van tientallen jongeren die daar zichtbaar veel plezier aan hebben gehad. Dit werd misschien wel het duidelijkst met de toespraak van Tuur van de nieuwe organisatie MBO for Climate die benadrukte dat de klimaatbeweging ook het terrein moet zijn voor praktisch geschoolden.

Vrijdag: Het duurt te lang – ABP moet uit Fossiel!

Een grote hoeveelheid wekkers, mobiele telefoons en toeters werd op de Amsterdamse Zuidas bij het ABP-kantoor in de lucht gehouden om het pensioenfonds duidelijk te maken dat het hoogste tijd is om te stoppen met investeren in fossiel. Zo’n 250 mensen – veelal jongeren, maar ook veel werkenden in het onderwijs, ambtenaren, wetenschappers, waterschapmedewerkers en gepensioneerden – hadden zich hier verzameld met borden met daarop ‘Teachers for Climate’, ‘het duurt te lang’ en ‘ABP Oliedom’. Ook bij het hoofdkantoor van ABP in Heerlen werd vrijdag geprotesteerd.

Al sinds 2014 vragen pensioendeelnemers ABP om te stoppen met investeren in fossiele bedrijven zonder veel resultaat. Frank van Schaik van Teachers for Climate praatte het programma aan elkaar en hoopte op ‘een goede olievlekwerking’ bij acties als deze. Hij refereerde daarbij aan zijn leerlingen in de Bijlmermeer die zich zorgen maken en proberen voor te bereiden op hun onzekere toekomst.

Nikki Trip van de kersverse jongerencoalitie Aandeelhouders van de Toekomst bestaande uit o.a. FNV Young and United, LSVb, Youth for Climate en Fridays for Future beet het spits af. De spreekster liet weten zich te voelen als een ‘gedwongen aandeelhouder zonder stemrecht’, en om de druk op te voeren hebben ze inmiddels een jongerenmanifest gelanceerd dat kan worden ondertekend.

ABP-bestuursvoorzitter Corien Wortmann had de uitnodiging om het podium te betreden. Het ABP heeft als grootste pensioenfonds 3,1 miljoen deelnemers met een belegd vermogen van in totaal 509 miljard euro. Het rommelt al langer onder de deelnemers. Zo startte onlangs een groep wetenschappelijk medewerkers een actie voor het terugtrekken uit fossiel. Wortmann deelde natuurlijk de zorgen van de demonstranten. En, ja ‘we gaan de komende decennia meer ambitie tonen’, maar ‘we kunnen niet direct uit fossiel’, zo luidde de boodschap die tot gejoel uit het samengestroomde publiek leidde.

Nog onlangs heeft het ABP juist het aantal Shell-aandelen verdubbeld! ABP-bestuurslid Menno Snels is tevens voorzitter van de branchevereniging van de olie- en gasindustrie. Ook durfde het fonds niet mee te doen met het beleggerscollectief Follow This, dat Shell op haar aandeelhoudervergadering opriep om nu eindelijk eens te handelen in overeenstemming met het klimaatakkoord van Parijs. Twee andere pensioenfondsen (Zorg en Welzijn en PMT) deden dit wel. Dat resulteerde in reacties als ‘wij moeten beschermd worden tegen het ABP!’. Wortmann deed geen enkele concrete toezegging en onder een aanzwellend gejoel verliet zij onder bewaking weer het podium.

Wel concreet was Liset Meddens van actiegroep Fossielvrij Nederland. Zij kondigde vanaf het podium aan dat ze ABP voor de rechter wil slepen ‘voor de wandaden die ze doen’. Op zaterdag 11 september organiseert Fossielvrij Nederland daarvoor een burgerberaad om te kijken hoe ze deze zaak kunnen vormgeven. Aan het slot volgde nog een strijdbare en tegelijkertijd vrolijke tocht langs de vele bedrijven aan de Zuidas die betrokken zijn bij fossiele industrie zoals BP en diverse advocatenkantoren die hen juridische rugdekking bieden.

Zaterdag: actie tegen miljardenclaim kolencentrale RWE

Op zaterdag organiseerden klimaatactivisten een protest voor de deuren van kolencentrale RWE in Eemshaven. Het bedrijf eist een schadevergoeding van 1,4 miljard euro van de de Nederlandse staat, omdat de centrale moet sluiten. De zaak komt voor bij private rechters via de zogenaamde ISDS-clausule. Dit terwijl RWE bij het begin van de bouw van de centrale wist van de opwarming van de aarde en eerder ook al 3,6 miljard euro subsidie ontving om over te stappen op de evenmin duurzame verbranding van biomassa.

De actie werd georganiseerd door de coalitie Handel Anders. Er deden maar twintig mensen mee aan de actie in het noorden van Groningen, maar er waren wel sprekers vanuit verschillende ondersteunende organisaties zoals de FNV. Initiatiefnemer van de actie, Niels Jongerius, vertelde dat Nederland over het algemeen juist bedrijven in staat stelt andere landen aan te klagen. Dat nu Nederland voor de verandering is aangeklaagd, zou een goede gelegenheid zijn om de ISDS-clausule in zijn geheel hier ten grave te dragen

Zondag: decentrale actiedag lokale coalities

Zondag werden in zeven verschillende steden acties gehouden in het kader van de decentrale actiedag. Hier werd op veel plekken op een creatieve manier invulling aan gegeven. Het idee achter de protesten was het evolutionaire principe ‘you lose what you don’t use’. Als je de voor het klimaatalarm opgebouwde lokale coalities niet blijft gebruiken, zakken ze in en moet je met een volgend landelijk moment helemaal opnieuw beginnen.

In Alkmaar deden ongeveer vijftig mensen mee met een demonstratie door het centrum. Vooral de lokale coalitie van Extinction Rebellion had haar gewicht achter de actie gezet. Er waren ook sprekers vanuit de FNV en de Internationale Socialisten. In Den Haag hadden XR-rebellen het initiatief genomen voor een ‘processie van boetelingen’ rond de hofvijver.

In verschillende steden werden fietsdemonstraties gehouden. In Maastricht fietste een groep van dertig klimaatactivisten door de stromende regen door verschillende wijken om mensen te spreken over de klimaatcrisis. Hierbij namen ze ook lokale eisen mee zoals de uitbreiding van het vliegveld van Luik. In Nijmegen sloten zo’n tachtig activisten zich aan bij een strijdbare fietsdemonstratie door het centrum.