ABC van het marxisme: wat is het verenigd front?
Eind 2023 schrijven oud-vakbondsbestuurders Jan en Roel Berghuis op Joop.nl dat links zich moet verenigen om een kabinet-Wilders te voorkomen. Hun bijdrage is een verademing in al het stilzwijgen of zelfs meebuigen door de vakbond en politieke partijen op links. Berghuis en Berghuis kijken naar Duitsland in de jaren 1930 en wijzen er terecht op dat fascisme niet plotseling op het politieke toneel verschijnt. Ook is het fris dat ze GroenLinks-PvdA oproepen om de straat op en de bedrijven in te gaan.
Jammer is dat de auteurs denken dat verandering van bovenaf gedirigeerd kan worden. Ze zijn enthousiast over de fusie tussen GroenLinks en PvdA, ‘maar SP en PvdD [blijven] in hun eigen sektarische bubbel zitten. Kom op Links en Progressief Nederland, verenigt U!’ Natuurlijk is het een stap vooruit als al deze politieke partijen (eindelijk) kleur gaan bekennen en hardop de extreemrechtse beestjes bij hun naam gaan noemen. Maar samenwerking moet niet betekenen dat partijen kleurloos in elkaar opgaan, zoals het geval is met GroenLinks in de fusie met PvdA.
Voorbij onze bubbels
Veel mensen in de klimaatbeweging of de Palestinaprotesten zullen zich herkennen in de roep om samenwerking: niemand van ons wil een kabinet-Wilders. Veel activisten weten dat massabewegingen impact hebben, maar hoe bouwen we dan aan een beweging tegen Wilders? De Internationale Socialisten stellen een samenwerkingsverband voor gebaseerd op het idee dat echte verandering van onderop komt.
Een verenigd front brengt organisaties samen rond een bepaald concreet thema, bijvoorbeeld Palestina, klimaatrechtvaardigheid of antiracisme. Een verenigd front reikt ver voorbij onze eigen bubbels en het slaat een brug naar delen van de arbeidersklasse die in actie willen komen. Zo bouwen we aan een beweging die de druk kan opvoeren of zelfs verandering kan afdwingen rond een gezamenlijke eis. Dit soort druk heeft de potentie om het bewustzijn en het vertrouwen van de arbeidersklasse te vergroten.
Praktische samenwerking
Samenwerkende organisaties kunnen naast revolutionair socialisten bijvoorbeeld anarchistisch of reformistisch zijn zoals ngo’s, vakbonden of politieke groeperingen. De samenwerking vereist praktische, maar geen ideologische eenheid. Elke organisatie kan diens politieke of ideologische kleur behouden – anders zouden revolutionairen eeuwig moeten wachten totdat gevestigd links onze standpunten onderschrijft óf zouden we onze politiek moeten afzwakken om tot een akkoord te komen.
Een toverstaf is deze politieke strategie zeker niet. Er zal nooit 100 procent overeenstemming zijn in zo’n coalitie. De samenwerking vereist telkens weer open discussie en besluitvorming over wat de volgende stappen zijn. Een verenigd front heeft alleen zin als we samen leren van onze acties op straat en daarom moet het samenwerkingsproces collectief en zo democratisch mogelijk zijn.
Comintern
Voor de arbeidersklasse is eenheid in actie de enige manier om het kapitaal op de knieën te dwingen. Nadat revolutionairen zich zo’n honderd jaar geleden afsplitsten van wat we nu sociaaldemocraten noemen, was er een manier nodig om de werkende massa’s toch samen te brengen. Het verenigd front kan richting geven aan die strijd: met dit principe leunen we op kennis en ervaring die werd opgedaan door de Russische arbeidersraden en de bolsjewieken.
Om een coup van generaal Lavr Kornilov in augustus 1917 te voorkomen werkten zij samen met Aleksandr Kerenski, die premier was van de Voorlopige Regering. Die regering werd in het leven geroepen als buffer tegen de eerste revolutionaire golf van februari dat jaar. Door deze samenwerking werd Kornilovs coup verijdeld en konden de bolsjewieken tegelijkertijd de slappe politiek van Kerenski ontmaskeren. Het vormde de basis voor de Russische Revolutie. Enkele jaren later werkte Leon Trotski deze strategie verder uit als theorie.
Onder Jozef Stalin werd samenwerking om opportunistische redenen verbasterd: liberale en bourgeoisgroeperingen waren ook welkom. Hiervoor moesten revolutionairen wel hun politiek voor zich houden. Onderlinge meningsverschillen werden onder het tapijt geveegd. Deze zogenaamde volksfronten druisten in tegen de belangen van de arbeidersklasse. Revolutionaire situaties in Frankrijk en Spanje in de jaren voor de Tweede Wereldoorlog werden door deze politiek op een dwaalspoor gezet.
Platform Stop Racisme & Fascisme
Voor revolutionairen is de strategie van het verenigd front een manier om te bouwen aan een revolutionaire organisatie, ook op momenten dat er geen revolutionaire situatie is. Als Internationale Socialisten beargumenteren we in zo’n samenwerkingsverband daarom altijd in het belang van de bevrijding van de arbeidersklasse als geheel. Heldere ideeën en ideologische scherpte zijn daarom van belang om goed te functioneren in een verenigd front en op termijn de meerderheid te winnen voor ons perspectief en uiteindelijk gezamenlijk in staat te zijn om het kapitalisme omver te werpen.
In de afgelopen twintig jaar hebben we met anderen verenigde fronten opgezet tegen bezuinigingen (Keer Het Tij) en de oorlog in Irak (Platform tegen de Nieuwe Oorlog). Momenteel zijn wij actief in de Palestinabeweging en bouwen we mee aan Platform Stop Racisme & Fascisme. Dit kan een effectief verenigd front tegen een aanstaand kabinet-Wilders worden als meer groepen en mensen zich aansluiten.