72.000 op straat tegen rechts: ‘Heel Berlijn haat de AfD!’

Afgelopen zondag gingen in Berlijn 72.000 mensen de straat op tegen een geplande massademonstratie van de extreem-rechtse Alternatieve für Deutschland (AfD). De indrukwekkende antifascistische mobilisaties overschaduwden de fascistenmars, maar het lukte niet om de rechtse demonstratie te verhinderen. De socialisten van het Marx21-netwerk in Duitsland maken de balans op.
1 juni 2018

Berlijn beleefde afgelopen zondag, rondom de demonstratie van de AfD, de grootste antifascistische protesten in vele jaren. Een duidelijke puntenoverwinning, maar de laatste slag is nog niet geslagen.

De AfD had een ‘dag van afrekening’ met Merkel en voor de ‘toekomst van Duitsland’ aangekondigd. Maar tienduizenden Berlijners lieten zien dat niets geven voor de rechtse haat en zich verzetten tegen de racisten.

Ook al werd de AfD-mars zondag in Berlijn niet verhinderd, rechts kon in de hoofdstad geen meter lopen zonder luide tegenprotesten. Zo’n 72.000 mensen overstroomden het regeringsdistrict en protesteerden tegen 5.000 AfD-ers.

De slotmanifestatie van de AfD werd door tienduizenden antifascisten omsingeld. ‘Donder op’, ‘Nazi’s Raus!’ en ‘Heel Berlijn haat de AfD!’ klink het urenlang tegen de rechtse haatzaaiers.

Nazi’s zetten de toon

Op de AfD demo spuwden de sprekers op de gebruikelijke manier hun gal over vluchtelingen en moslims. Andreas Kalbitz, partij- en fractievoorzitter in Brandenburg en lid van de neofascistische ‘Flügel’ in de AfD, citeerde [de neofascist, red.] Höcke, die de AfD de ‘laatste evolutionaire kans voor het vaderland’ noemde en daarmee impliciet met een gewelddadige coup dreigde. ‘Höcke, Höcke’, scandeerden daarop de deelnemers aan de mars. Aan de AfD-demo namen ook openlijke nazi’s en ‘identitairen’ deel. Het liet opnieuw zien dat de nazi-vleugel de toon zet in de AfD.

In de toespraak van Kalbitz werd ook duidelijk dat het de nazi’s binnen de AfD erom gaat om bondgenootschappen in het rechts-radicale spectrum te smeden en saamhorigheid van nazi’s, ‘identitairen’ en racistische ‘burgerbewegingen’ op straat te versterken. ‘En ik wil ook de vertegenwoordigers van verschillende burgerinitiatieven bedanken. Pegida Dresden, de geëngageerde vrouwen van “Kandall ist überall”, “zukunft Heimat”, “Ein Prozent”, de “Merkel-muss-weg-Initiatieven” en zoveel andere mensen, ook jongeren’, zei Kalbitz.

‘Fatsoenlijke patriotten’

Voorafgaand aan de demonstratie vonden er in het AfD-bestuur flinke discussies plaats over de vraag of de demonstratie in Berlijn wel moest plaatsvinden. Terwijl de strijd om de straat en de opbouw van een massabeweging het centrale strategische doel is voor de neofascistische krachten in de AfD, aarzelden de burgerlijke krachten die net zo racistisch zijn als de nazi’s, maar de AfD als een parlementaire oppositie en niet als een fascistische bewegingspartij willen opbouwen. Nazi-marsen onder het vaandel van de partij brengen die strategie in gevaar.

Dat de mars toch plaatsvond is nieuw bewijs dat de neo-fascistische vleugel inmiddels de toon zet in de partij. Toch werd er tijdens de demo op gelet om de uiterlijke schijn van ‘fatsoenlijke patriotten’ te behouden. Rijksvlaggen en andere nazi-symboliek, zoals bij de zogenaamde vrouwenmars van de AfD in februari van dit jaar, waren niet te zien. In plaats daarvan had de AfD bij aanvang honderden Duitse vlaggen uitgedeeld die het beeld van de mars domineerden.

Puntenoverwinning, geen Knock Out

In de rechtse pers werd de demonstratie als succes gevierd. De Junge Freiheit jubelde over de ‘zwart-rood-gouden vlaggenzee’, terwijl Jürgen Elsässer van Compact claimde dat de ‘Overwinnings-demo’ de ‘demonstratievrijheid in het links-radicale bolwerk [had] terugveroverd.’ Maar feitelijk ligt het aantal deelnemers met hoogstens 5.000 AfD-aanhangers duidelijk lager dan de aanvankelijk aangekondigde 12.000. Al vooraf moest de AfD zijn verwachtingen naar beneden bijstellen, ondanks dat het voor hen een landelijke mobilisatie was. De tegenprotesten mobiliseerden hoofdzakelijk in Berlijn zelf. De kracht van de mobilisatie lag in de diversiteit: clubs, theaters, een breed politiek bondgenootschap en Antifa hadden de hele stad in beweging gebracht. Dát Berlijn, dat tegen vreemdelingenhaat en onderdrukking vecht, was duidelijk sterker dan de haatzaaiers.

In die zin waren de acties tegen de AfD-mars een belangrijke stap vooruit. Een duidelijke puntenoverwinning voor antifascistisch Berlijn tegen de AfD. Maar helaas geen Knock Out, omdat de blokkades niet gewerkt hebben. Waaraan lag dat?

Blokkades

Zeker niet aan de mensenmassa die tegen de AfD de straat op ging. In aantallen was de overmacht van antifascisten over de AfD-ers enorm – zelfs uitgaande van de conservatieve schatting van 25.000. Het aantal mensen dat de AfD die dag werkelijk wilde stoppen was groot. Alleen al op het verzamelpunt op het Franz Mehringplatz waren zo’n 1000 mensen. Door de routebegeleiding was de situatie echter gecompliceerd. De route van de AfD was extreem kort en de politie schermde de ruime omtrek ervan af. De route was omgeven door natuurlijke hindernissen, zoals de Spree-oever. De tactiek om de AfD-mars door decentrale blokkades tegen te houden heeft onder deze omstandigheden niet gewerkt.

Terugkijkend waren onze kansen beter geweest als we ons op slechts op een te blokkeren punt hadden geconcentreerd. De plaats van de slotmanifestatie van de AfD, voor de Brandenbruger Tor had zo’n punt kunnen zijn. Daarvoor hadden de ‘blokkadewilligen’ hun krachten moeten bundelen en het plein vroeg door burgerlijke ongehoorzaamheidsacties moeten bezetten. Gezien de krachtsverhoudingen was het voor de politie moeilijk geweest om een politiek breedgedragen pleinbezetting ontruimen. De massa’s mensen die daarvoor nodig waren geweest waren simpelweg te laat, namelijk toen het plein zich al vulde met AfD-ers.

Succesvolle bezetting

Het politieke voorbeeld voor zo’n bezetting is München. Toen in 1997 de nazi-scene landelijk 4000 mensen mobiliseerde voor een demonstratie tegen de Wehrmacht tentoonstelling [een expositie over de misdaden van de Wehrmacht tijdens de ‘vernietingsoorlog’ tegen de Sovjetunie, red.] stonden 25.000 inwoners van München hen in de weg.

Na een antifascistische demonstratie met zo’n 10.000 deelnemers in de vroege middag, stroomden steeds meer mensen naar het Mariannenplatz. Ze doorbraken een deel van de politielinies en bezetten het plein waar de NPD [de neo-nazipartij, red.] hun manifestatie zouden houden. En dat, terwijl de toenmalige SPD-burgemeester van München, Christian Ude , de oproep om zich te verzetten tegen de nazi’s op het Mariannenplatz scherp had bekritiseerd en de toenmalige Minister-president Edmund Stoiber aangekondigd had het plein zo nodig met politiegeweld te ontruimen.

Geheime routes of open debat

Het verschil met Berlijn was dat destijds in München de oproep al vooraf werd gedaan om de manifestatieplek te bezetten. Terugkijkend zien we dat de in Berlijn gevolgde blokkadetactiek om in kleine groepen door de straten te rennen en te proberen te AfD-route te bezetten niet functioneerde en niet tot massablokkades leidde. Het was een fout dat de routes van de verschillende ‘vingers’ niet openbaar gemaakt werden en dat ze buiten de grote demonstraties liepen, in plaats van ze van het centrale verzamelpunt te laten vertrekken.

De vastberadenheid van de mensen bij de demonstratie Stoppt den Hass, de Glänzenden Demonstration [vanuit de kunst- en theaterwereld, red.] en bij de rave was groot en de bereidheid om de blokkeren was aanwezig. Waar het aan ontbrak was de politieke wil om het in de aanloop over een centraal blokkadepunt eens te worden en dit ook openbaar ter discussie te stellen.

SPD-senator

Dat de AfD er überhaupt met alleen een blauw oog vanaf kwam – en hun demonstratie achteraf als succes kon recht praten – heeft ze ook aan de SPD-senator [een soort minister] voor binnenlandse zaken in de deelstaat Berlijn te danken.

De politie maakte een corridor vrij waar de AfD doorheen kon marcheren. Dat de Berlijnse SPD de oproep voor de tegendemonstraties ondersteunde was belangrijk. Maar de senator voelde zich niet aan de partij, maar aan het staatsbelang gebonden.

Het laatste gevecht

Ondanks de grote politiemacht werd de slotmanifestatie door tienduizenden demonstranten omsingeld. En ook hun reis terug werd voor de AfD-ers een lijdensweg. Op het Centraal Station scandeerden duizenden antifascisten ‘nazi’s pleur op, niemand mist jullie!’ en ‘Heel Berlijn haat de AfD’.

Dát Berlijn, dat tegen vreemdelingenhaat en tegen onderdrukking vecht was op zondag 27 mei 2018 duidelijk groter dan de haatzaaiers van de AfD. Bedankt Berlijn! Maar de laatste slag is nog niet geslagen.

Dit artikel verscheen eerst in het Duits op de site van Marx21.