33 Revoluties per minuut
Foto: Nina Simone.
Door Michiel Bakker
Amerikaanse folkartiesten als Woody Guthrie, Bob Dylan, Phil Ochs en Pete Seeger hebben een meer dan gemiddelde hoeveelheid protestliederen opgetekend. Maar in dit boek vinden we artiesten zo verschillend als Billie Holiday, Green Day, Public Enemy, Neil Young, Lee Perry, Fela Kuti en Marvin Gaye, elk uit een ander genre, maar één in protest.
Toen Dorian Lynskey aan dit boek begon, moeten zijn grootste uitdagingen als volgt zijn geweest: hoe breng ik de betekenis van nummers van dit soort artiesten, die soms meer dan vijftig jaar oud zijn, over aan een nieuw publiek? En hoe leg ik uit hoe het toen mensen raakte en inspireerde?
Lynskey heeft gelukkig behalve een enorme kennis van muziek een minstens even groot talent voor het schrijven van levendige geschiedenis. Dit boek is geen naslagwerk maar een spannend, meeslepend en komisch geschreven verhaal van de wereld achter de nummers. Elk verhaal dwingt je om de muziek erbij op te zetten en mee te beleven zoals tijdgenoten van het nummer dit beleefden en vooral zoals de schrijvers en performers van de nummers dit meebeleefden.
Een prachtig voorbeeld is het verhaal achter Nina Simone’s ‘Mississippi Goddam’. Op 15 september 1963 ontplofte een tijdbom in de kelder van de volgepakte 16th Street Baptist Church in Birmingham, Alabama. Net op dat moment repeteerden daar kinderen voor de psalm ‘The love that forgives’. Vier zwarte kinderen kwamen om, 22 anderen raakten gewond.
Lynskey beschrijft deze gebeurtenis op beklemmende wijze, om vervolgens de reactie van Simone te beschrijven die in razernij eerst zelf een vuurwapen probeerde te maken om op een willekeurig iemand te schieten, maar gelukkig vervolgens achter de piano ging zitten om het woedende, hartverscheurende ‘Mississippi Goddam’ te schrijven.
Dit nummer is precies één van die protestsongs waarover de folkzanger Phil Ochs zou zeggen: ‘Eén goed nummer met een boodschap kan soms een punt veel diepgaander overbrengen aan mensen dan duizend demonstraties.’
Het kan niet anders dan dat je in dit boek ook nummers en artiesten aantreft waarvan je vooraf denkt: ‘Nee, in godsnaam, nee!’ Maar juist door de stijl van Lynskey, zijn oog voor de context waarin de nummers werden geschreven, de strijd, de woede en de hoop en de bizarre anekdotes tussendoor, blijft elk hoofdstuk, zelfs dat over U2, bewegen en inspireren zoals dat destijds ook gebeurde.
Wat mist is de aandacht voor de niet-westerse muziek, maar dat geeft Lynskey zelf ook aan. Zo is in Egypte nu een explosie van protestmuziek gaande; gevestigde tienersterren en artiesten die de kant van Mubarak kozen zijn weggevaagd en nieuwe artiesten en oude artiesten die als herboren zingen over de revolutie beklimmen net zo hard de barricades als de hitlijsten. De Arabische Lente zal minstens zo’n prachtig boek moeten opleveren: ‘Rock the Casbah!’
33 Revolutions per Minute is te koop bij Leeslinks en uiteraard ook in de boekenwinkel op het Marxisme Festival.
Nina Simone met ‘Mississippi Goddam’