Anticonceptie onder vuur van bezuinigingen

Onder het mom van de crisis en 30 miljard aan ‘onvermijdelijke besparingen’ komen allerlei rechten en voorzieningen onder vuur te liggen. Zo wil het College van Zorgverzekeringen (CvZ) anticonceptie uit het basispakket halen. Dit is niet alleen een asociale bezuinigingsmaatregel, maar ook een frontale aanval op vrouwenrechten, waarbij de sociaal zwakkeren de hoogste prijs zullen betalen. Daarnaast bleek de vorige keer dat de pil uit het pakket verdween reeds uit onderzoek ‘dat duidelijk een verslechtering is te constateren in anticonceptiegebruik.’
7 mei 2010

Door Catherine Black

Het is niet de eerste keer dat anticonceptie uit het basispakket dreigt te verdwijnen. In 2004 werd besloten de pil uit het pakket te halen en alleen nog te vergoeden voor vrouwen tot 21 jaar. Het besluit was extreem impopulair: slechts 7 procent van vrouwen was het eens met de maatregel. Onder druk van de PvdA werd in het volgende regeerakkoord de pil terecht weer opgenomen in het basispakket voor vrouwen van alle leeftijden. Maar op die partij kan nu niet meer gerekend worden. PvdA-Kamerlid Arib stelt in een reactie op het voorstel om te pil niet meer te vergoeden dat ‘we niet om bezuinigingen heen kunnen’ en dat ‘het in economisch moeilijke tijden noodzakelijk is ook verworvenheden tegen het licht te houden’.

Kortzichtig

Het huidige voorstel gaat nog verder dan dat van 2004: alle vormen van anticonceptie verdwijnen uit het pakket, ook voor vrouwen onder 21 jaar en ook op medische indicatie. Volgens het CvZ is ‘het voorkomen van zwangerschappen iets anders dan het voorkomen van ziekten’ en dus geen gezondheidszorg die voor vergoeding in aanmerking zou moeten komen. Die redenering is waanzinnig en kortzichtig. Anticonceptie is preventieve gezondheidszorg. Goede anticonceptie draagt bij aan het voorkomen van onbedoelde en ongewenste zwangerschappen met alle fysieke, emotionele en financiële gevolgen van dien. De vrouw draagt in de eerste plaats de lasten en consequenties van een zwangerschap, daarom moet voor haar toegang tot anticonceptie gewaarborgd zijn.

Die toegang garanderen was ook een van de belangrijkste strijdpunten van de vrouwenbeweging van de vorige eeuw. In 1970 voerden de Dolle Mina’s actie voor de opname van de pil in het ziekenfonds, in 1972 gebeurde dit vervolgens ook. Een belangrijke overweging daarbij was ‘dat geboorteregeling een fundamenteel recht van de mens is, dat materiële belemmeringen daarbij zoveel mogelijk moeten worden weggenomen’. Dat fundamentele recht wordt met het nieuwe voorstel van het CvZ volledig ondergraven en de financiële drempels die opgeworpen worden zullen voor sommige vrouwen onaanvaardbaar hoog zijn.

Laag inkomen

Het CvZ gaat uit van de kosten van de goedkoopste pil, die 60 euro per jaar kost. Voor mensen met een laag inkomen is dit geen gering bedrag. De vorige keer dat de pil uit het pakket verdween bleek uit onderzoek van Rutgers Nisso het volgende: ‘Twaalf procent van alle pilgebruiksters gaf aan de kans groot tot zeer groot te achten dat zij naar aanleiding van de nieuwe maatregel in de toekomst over zouden stappen op een andere vorm van anticonceptie. Omgerekend naar de Nederlandse vrouwelijke bevolking zouden 51.900 vrouwen overstappen op een minder betrouwbare vorm van anticonceptie, waarvan 18.900 vrouwen erover zouden denken niks meer te gebruiken of periodieke onthouding toe te passen. Als gevolg van de afschaffing van de vergoeding is duidelijk een verslechtering te constateren in anticonceptiegebruik.’

Nieuwe (langwerkende) vormen van anticonceptie (zoals de prikpil, het hormoonhoudend spiraaltje en implantatiestaafje) zijn duurder of moeten in één keer bij plaatsing betaald worden. Vrouwen die minder te besteden hebben worden dus beperkt in hun keuzevrijheid voor de vorm van anticonceptie die het beste bij hen past. Het zijn juist vrouwen in kwetsbare posities voor wie de pil minder geschikt is, en die baat hebben bij nieuwere vormen van anticonceptie.

Het is extra kwalijk dat de vergoeding voor meisjes en vrouwen tot 21 jaar verdwijnt. Uit onderzoek onder jongeren tot 25 jaar is bekend dat met name de laag opgeleide jongeren (die ook financieel minder draagkrachtig zijn) meer seksuele risico’s lopen en minder goed in staat zijn anticonceptie effectief te gebruiken. Het CvZ geeft ook zelf toe dat ‘het risico aanwezig is dat juist in deze groep een financiële barrière ontstaat voor het gebruik van anticonceptiva’.

Discriminatie

De voorgestelde maatregelen discrimineren vrouwen omdat de behandeling van gynaecologische aandoeningen, die uiteraard alleen vrouwen treffen, niet meer worden vergoed. Veel van deze aandoeningen worden behandeld met de pil of andere vormen van anticonceptie. Het CvZ wil de rekening voor de behandeling bij vrouwelijke patiënten leggen omdat ‘er dubbele redenen’ zijn voor het gebruik: de behandeling is immers ook een vorm van anticonceptie. De zogenaamde ‘geringe bedragen’, die in de honderden euro’s kunnen lopen en veelal chronisch zullen zijn, wil zij niet meer vergoeden. Vergoeding van specifieke ‘mannenkwalen’ staat echter niet ter discussie.

Met het verwijderen van de pil uit het basispakket beoogt het CvZ 58 miljoen euro te bezuinigen op de ruim anderhalf miljoen pilgebruiksters in Nederland. Maar dit bedrag is een koopje voor goede en toegankelijke anticonceptie en al het leed en de maatschappelijke kosten die daarmee bespaard worden. Het is ook maar de vraag of dit bedrag wordt gehaald: veel (gezonde) vrouwen moeten nu al betalen voor hun anticonceptie door de invoering van het eigen risico. In plaats van de aanval te openen op het zelfbeschikkingsrecht van vrouwen hadden deze miljoenen al lang uitgespaard kunnen worden. Door bijvoorbeeld een maandje eerder terug te gaan uit Afghanistan: 29 dagen a 2 miljoen euro per dag en het bedrag is binnen.