Voorgoed verlost van de Balkenende-soap?

Iedereen met z’n hart nog op de goede plaats zal vanochtend met een glimlach aan het ontbijt zijn begonnen. Want de premier die Nederland met liegen en bedriegen heeft meegetrokken in de Amerikaanse oorlog zonder einde (dezelfde premier die ons al sinds zijn eerste kabinet gevangen houdt in een neoliberale bezuinigingskoorts) moest vandaag voor de vierde keer zijn ontslag indienen. Opgeruimd staat netjes – zou je denken. Maar precies het feit dat dit ondertussen alweer Balkenende versie 4.0 was doet je gelijk op je hoofd krabbelen: wat zal hiervoor in de plaats komen?

Door Bart Griffioen

Onenigheid rond het besluit over Missie Uruzgan is de officiële aanleiding voor de ‘onoverbrugbare vertrouwensbreuk’ tussen CDA en PvdA. Maar wie denkt dat Wouter Bos plotseling last heeft gekregen van een opspelende rechte rug houdt zichzelf voor de gek. Hij verklaarde vannacht dat de ‘alternatieven’ die de PvdA in de laatste onderhandelingen aandroeg ‘niet aan de orde waren gekomen’. Met zijn formulering ‘eind 2010 is elke Nederlandse militair vertrokken uit Uruzgan’ had Bos dan ook bewust speelruimte gecreëerd om Obama en de NAVO alsnog trouw te blijven – wellicht door Nederlandse soldaten naar een andere Afghaanse provincie te verhuizen?

Zou de PvdA principieel zijn geweest jegens de hypocriete opstelling van Den Haag in de oorlog tegen terrorisme, dan had ze eerder deze week de motie van wantrouwen tegen Balkenende gesteund die door de parlementaire oppositie in stelling werd gebracht in het Kamerdebat over het rapport-Davids. Maar dat liet ze heel duidelijk na. Dit was opnieuw bewuste koehandel met het CDA, geheel in lijn met hoe de PvdA de premier afgelopen jaren herhaaldelijk heeft geholpen om doofpot Irak stevig gesloten te houden. Laten we ook niet vergeten: zonder PvdA-steun zou de verlenging van de missie in Uruzgan in 2008 niet eens mogelijk zijn geweest – een operatie die toen al op afkeuring door een meerderheid van de Nederlandse bevolking kon rekenen.

De sociaal-democraten doen met deze kabinetsbreuk vooral een wanhopige lijmpoging met hun dramatisch afkalvende achterban. Volgens peilingen staat de PvdA op circa 20 zetels, met niet lang geleden zelfs een historisch dieptepunt van 14 zetels. Recent onderzoek laat zien dat grote aantallen allochtone kiezers de partij de rug toekeren. In de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen goochelt de partijtop wederom met haar oude linkse imago, onder andere door de leus ‘Iedereen telt mee’. Maar kiezers zijn niet blind voor het feit dat de PvdA de minister van Financiën levert die de banken met tientallen miljarden uit de brand heeft geholpen, terwijl ze samen met CDA en ChristenUnie de rekening van de crisis neerlegt bij de onderkant van Nederland – met de aanval op de AOW voorop (de zoveelste gebroken PvdA-verkiezingsbelofte).

Nieuwe verkiezingen

Met nieuwe landelijke verkiezingen voor de deur zijn de parlementaire analytici alweer ijverig aan het puzzelen geslagen over welke nieuwe kabinetsformaties allemaal mogelijk zouden zijn. Duidelijk is hoe dan ook dat de problemen voor middenpartijen PvdA en CDA geen automatisch voordeel voor de linkse oppositie betekenen. Integendeel: vooralsnog is de PVV met haar extreemrechtse haatzaaierij winnaar in de meeste peilingen. Zelfs de VVD en met name D66 leven op, terwijl ze zelf als voormalige regeringspartners van Balkenende medeschuldig zijn aan hoe Nederland afgelopen jaren ten prooi is gevallen aan privatiseringsdrang en afbraak van sociale verworvenheden.

Behalve de PvdA blijkt ook GroenLinks geen serieuze speler meer in het verdedigen van links gedachtegoed. Ze heeft dat ingeruild voor ‘sociaal-liberale’ beginselen en voor meeregeren, waardoor ze inmiddels vóór bezuinigingen is op de AOW en het hoger onderwijs. Ze houdt steeds grotere afstand van activistisch links en kiest voor een hardere toon tegen allochtonen en ‘de islam’.

De SP is de enige partij die zich nog verbindt met de strijd van de vakbeweging rond de AOW-leeftijd en met de acties van studenten tegen de afschaffing van de basisbeurs. Daarmee is ze de meest logische keuze voor een linkse stem bij de verkiezingen. Maar ook de SP plaatst de ‘fractie’ helaas steeds meer voor de ‘actie’. Ze blijft pijnlijk stil over het racisme van de PVV, terwijl ze kritiek op de PvdA inslikt in de hoop om samen te kunnen regeren. Opvallend is dat ze in de peilingen zowel landelijk als lokaal sterk aan het terugvallen is. De SP zou zich echter weer relevanter kunnen maken door samen met andere delen van links nieuwe initiatieven te nemen tegen het crisisbeleid, zoals de IS en andere organisaties deden met de omsingeling van De Nederlandsche Bank rond Prinsjesdag vorig jaar.

Verzet tegen bezuinigingen

Bij de komende strijd om de stembus staat één ding sowieso vast: het begrotingstekort is niet verdwenen en ook niet de vraag wie ervoor gaat opdraaien. De internationale en de binnenlandse dynamiek van de economische crisis duiden erop dat de impact ervan pas net is begonnen. De twintig commissies die sinds Prinsjesdag onderzoeken waar ze de bezuinigingsbuit van 35 miljard kunnen halen zullen dit voorjaar met hun ‘adviezen’ komen – en heel rechts staat te trappelen om ermee aan de slag te gaan. De missie in Uruzgan kan nu eindelijk tot een einde komen, en dat is goed nieuws voor zowel de Afghanen als voor de Nederlandse soldaten. Maar rechts zal openingen zoeken naar een nieuwe invulling van de Haagse loyaliteit aan de militaire machtspolitiek van de VS.

De weg vooruit laat zich dan ook niet vatten binnen de kaders van verkiezingcampagnes of regeringsdeelname. Het werkelijke antwoord is wat we maatschappelijk zelf tot stand brengen om het neoliberale fundamentalisme te lijf te gaan. In alle vier afleveringen van de Balkenende-soap sinds 2002 kregen we veel kommer en kwel te zien, maar er waren ook inspirerende lichtpuntjes – de demonstraties van platform Keer het Tij, het massale verzet tegen de oorlog in Irak en niet in de laatste plaats de 300 duizend betogers op de vakbondsdemonstratie in 2004. Dat protest liet zien dat een ander Nederland mogelijk is, zodra we onze krachten van onderaf bundelen en vertrouwen op eigen kracht.

Anno 2010 liggen hiervoor nieuwe kansen. Deze kunnen we grijpen als we elk gevecht tegen bezuinigingen en afbraakbeleid weten samen te brengen in een brede beweging die het Binnenhof de ondubbelzinnige boodschap stuurt: laat de rijken de crisis betalen. Een links dat verschil wil maken zal daarom actuele strijd zoals die van de schoonmakers, de gemeenteambtenaren, de studenten en andere sectoren van de samenleving als vertrekpunt voor werkelijke sociale verandering moeten nemen. Dit is een taak voor ons allen, willen we voorkomen dat de failliete politiek van Balkenende en Bos de kans krijgt voor een zoveelste wederopstanding – of dat Wilders I in het zadel komt.

Doe mee in de strijd en bouw het verzet: zie de agenda voor onder andere de stakingsmanifestatie van schoonmakers in Utrecht (23 februari), de lokale discussiebijeenkomst ‘Stop de PVV’ in Den Haag (25 februari) en de actiedag ‘AOW 67 jaar: No Way’ in Rotterdam (2 maart)