‘Angst zal het afleggen tegen solidariteit’

Afgelopen zondag vond op begraafplaats Westerveld de jaarlijkse Sneevlietherdenking plaats. Dit jaar werden er toespraken gegeven door Alex de Jong en Jeroen van der Starre, beiden lid van het Sneevliet Herdenkingscomité. Als eerste plaatsen we vandaag de toespraak van Jeroen. 

Op de laatste verkiezingsavond hield de grote winnaar een overwinningstoespraak waarin hij de wedergeboorte van een boreaal Europa beloofde. Hij liet er geen twijfel over bestaan dat deze met grootschalige zuiveringen gepaard zou gaan. Leerkrachten, wetenschappers, kunstenaars – allemaal waren ze onderdeel van een geheim complot tegen het volk, dat wil zeggen: tegen het ‘Arische ras’.

Leerkrachten en academici werden het mikpunt van een intimidatiecampagne die erop gericht is om tegenstanders van de grote leider de mond te snoeren. Eerder werden verschillende meteorologen al doelwit van extreemrechtse aanvallen, omdat zij hun vak verstaan en waarschuwen voor klimaatverandering. En dat er in het Avondland geen plaats meer kan zijn voor mensen uit zogenaamde ‘andere culturen’ – zoveel was reeds duidelijk.

Dat de pogingen om tegenstanders door intimidatie het zwijgen op te leggen nog maar voorzichtige eerste stappen zijn van wat extreemrechts van plan is blijkt onder meer uit hun bewering dat ook mensenrechtenverdragen een ‘aanval’ op de natiestaat en de volkssoevereiniteit zouden zijn.

De boreale leider is de enige niet. Zijn geestverwanten zitten in de Oostenrijkse en Italiaanse regeringen en in Brazilië zelfs op de presidentszetel. Nog geen week voordat Baudet zijn overwinningrede hield vermoordde iemand met aanverwante ideeën 50 mensen in een moskee in Christchurch. Maar wie op deze feiten wijst, of zelfs maar correct citeert, die is aan het demoniseren.

Baudet doet maar weinig moeite om het karakter van zijn denkbeelden te verhullen. Dat hoeft hij ook niet. Een breed scala aan extreemrechtse media helpen hem al jaren om zijn gedachtegoed te verspreiden en de gevestigde media eten uit zijn hand. Dat bleek duidelijk toen de grootste antiracismedemonstratie in jaren, die vorige maand 10.000 mensen op de been bracht, volledig werd genegeerd. Totdat extreemrechts er de aanval op opende.

Het riool van de geschiedenis ligt weer wagenwijd open en de bruine walmen beginnen het maatschappelijk klimaat steeds meer te vergiftigen. En die klimaatsverandering vindt plaats tegen de achtergrond van de opwarming van de aarde door de uitstoot van broeikasgassen. Volgens klimaatwetenschappers hebben we nog 12 jaar om de opwarming van de aarde enigszins te beperken, maar ook nu al zijn de gevolgen – met name in het mondiale zuiden – aan de orde van de dag.

We doorleven moeilijke en zeer verontrustende tijden. In dat opzicht kunnen we ons een beetje verplaatsen in de socialisten die we vandaag herdenken. Terwijl nazisoldaten bezig waren om hele dorpen in Rusland uit te moorden en de eerste stappen werden gezet voor de systematische uitroeiing van Joden, Roma en Sinti, LHBT’ers en anderen, werden zij gevangen genomen en naar Kamp Amersfoort gebracht. Tijdens hun laatste avond hebben ze elkaar in de ogen gekeken, de hand geschud en ten laatste male de Internationale ingezet. ‘Er moet nog veel gestreden worden’, zei Henk Sneevliet tijdens die laatste avond, ‘maar de toekomst is aan ons.’

De volgende morgen werden Sneevliet en zijn kameraden vermoord. Op hun verzoek zonder blinddoek, maar met geheven hoofd. Als helden, zoals een getuige het omschreef.

Deze misdaad, een van de ontelbare misdaden van het fascisme, bracht een einde aan decennia van politieke activiteit van deze socialisten. Eerder hadden zij gezien hoe Hitler aan de macht kwam en de machtige Duitse arbeidersbeweging vermorzelde. Ze zagen hoe Stalin de leiders van de Russische Revolutie uitschakelde en de communistische beweging veranderde in een willoos werktuig van de Russische staatsbureaucratie. Achteraf was Victor Serge misschien te snel toen hij de situatie halverwege de jaren 30 als middernacht in de eeuw omschreef. De burgeroorlog en revolutie in Spanje lieten zien dat alle hoop nog niet verloren was. En sommige van de grootste gruwelijkheden moesten nog komen. Maar dat de stormachtige periode van hoop op een andere wereld die was begonnen met de revolutie in Rusland aan zijn einde was gekomen, dat was voor iedereen duidelijk.

De revolutionair socialisten wisten dat mensen hun geschiedenis moeten maken in omstandigheden die ze niet zelf kunnen kiezen. Daarom zetten ze de strijd voort, ook toen het moeilijk werd. Ze vochten tegen de opkomst van het fascisme en voor de bevrijding van koloniale onderdrukking en ze vochten ondergronds verder toen dat nodig werd.

Het lijkt erop dat we het diepste van de nacht in de 21ste eeuw nog niet hebben meegemaakt. De wereldwijde opkomst van extreemrechts en de dreiging van een enorme ecologische en sociale ontwrichting als gevolg van klimaatverandering hangen als donkere wolken boven ons. Maar anders dan in de jaren 30 moeten de belangrijkste gevechten van de huidige generaties nog worden gevoerd.

Hoe graag extreemrechts ook afgeeft op babyboomers – als je kijkt naar hun partijleden en hun kiezers, dan hebben we het over opvallend veel oudere witte mannen. Voor hun idealen kijken ze naar het verleden. Hun methodes zijn die van geweld, intimidatie en de meest schaamteloze leugens.

Maar wie verder kijkt dan de parlementaire verhoudingen ziet ook andere verschuivingen. Over de hele wereld komen jongeren in actie om klimaatverandering te stoppen. Sommigen van hen zitten nog maar op de basisschool en komen met oudere broers en zussen of met hun ouders naar de demonstraties. En opvallend vaak zijn het meisjes, of eigenlijk heel jonge vrouwen.

Ik blijf me verbazen over hoe geweldig sterk Greta Thunberg is, hoe de strijd voor een groene en sociale toekomst en het gevoel van urgentie om die strijd te winnen lijkt te zijn doorgedrongen tot het diepste van haar vezels. En hoe moeiteloos zij de verbanden weet te leggen tussen sommige van de grootste thema’s van deze tijd.

Op internationale vrouwendag schreef ze: ‘Hoe meer ik leer over de klimaatcrisis, hoe beter ik begrijp dat feminisme cruciaal is. We kunnen niet leven in een duurzame wereld als alle genders en alle mensen niet gelijk worden behandeld. Punt.’

Greta Thunberg is maar één vrouw, maar ze staat symbool voor een groeiend bewustzijn onder jongeren dat we moeten vechten voor een betere toekomst en dat een betere wereld begint, maar niet eindigt met de strijd tegen klimaatverandering. Zij begrijpen dat geen schoolhoofd je kan schorsen als je allemaal samen in staking gaat. En ze begrijpen dat je het beste zelfverzekerd kunt terug grijnzen als ministers je vertellen dat je terug naar school moet of als extreemrechtse politici je als marionetten proberen af te schilderen. Hún wereld is immers op angst gebouwd en angst zal het afleggen tegen solidariteit.

De acties voor klimaatrechtvaardigheid zijn de meest indrukwekkende, maar zeker niet de enige acties die we de afgelopen maanden hebben gezien. En er zullen nog veel meer acties nodig zijn, op een hele reeks van thema’s. Ik geloof dat het nog altijd zo is dat die strijd uiteindelijk moet uitmonden in een strijd voor socialisme, voor de bevrijding van de mensheid in de meest volledige zin van het woord. Wat Sneevliet zei, geldt volgens mij ook nog voor ons. We hebben nog veel, nog heel veel strijd te voeren. En we hebben nog veel te studeren, te discussiëren, te organiseren. Maar de toekomst behoort niet toe aan de lieden die de mens klein en in angst gevangen willen houden – de toekomst is aan ons.