Extreem-rechts wint aan zelfvertrouwen

Sinds Forum voor Democratie (FvD) zich van een alt-right denktank omvormde tot een politieke partij is het fascistische karakter van de partij-ideologie alleen maar duidelijker geworden. Jeroen van der Starre onderzoekt de fascistische wortels van Thierry Baudets gedachtegoed.

In de kleine twee jaar dat FvD als politieke partij bestaat, is de politiek van de partij steeds radicaler geworden. Zowel de media als de politiek zijn blind voor het fascistische karakter van de ideologie van FvD en bieden de partij nog nauwelijks weerstand. Dit geeft FvD alle ruimte om steeds verder te gaan in hun retoriek.

In juni 2018 opende FvD de aanval op linkse docenten: zij zijn volgens Baudet onderdeel van het ‘cultuurmarxistische’ complot en moeten worden ontslagen, net als ‘linkse’ wetenschappers. Baudet omringt zich liever met nepwetenschappers: schedelmeters als Joost Niemöller en Jared Taylor en ‘klimaatsceptici’ als Marcel Crok.

‘Joods kapitaal’

Inmiddels is FvD zelfs bezig om de oude nazi-leugen over het ‘Joodse grootkapitaal’ nieuw leven in te blazen. Daarin volgen zij collega-fascisten uit het buitenland. In deze antisemitische complottheorie speelt niet langer de rijke Joodse familie Rothschild, maar de rijke Joodse investeerder George Soros de hoofdrol.

De afgelopen jaren liet Baudet hier en daar voorzichtig de naam Soros vallen en sprak zijn steun uit voor anti-Soros campagnes in Oost- Europese landen. Inmiddels is zijn partij minder omzichtig: tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen werd Rutte weggezet als ‘loopjongen van het grootkapitaal’ en verdediger van de ‘belangen van Soros’. Hiermee is het beeld van het ‘Joodse kapitaal’ als de marionettenspeler met de regeringsleiders als zijn marionetten weer helemaal terug.

Völkische ideologie

Dat Baudet inspiratie put uit extreem-rechtse ideeën uit een donker verleden is nauwelijks nieuws meer. Al bij zijn draai naar de politiek toonde Baudet zich met begrippen als ‘volksvermenging’, ‘Renaissance’, ‘oikofobie’ en ‘partijkartel’ een trouwe leerling van de ideologen van de völkische beweging.

De völkische beweging was een extreem-rechtse stroming die eind negentiende eeuw in Duitsland ontstond toen de opkomende antisemitische beweging versmolt met de extreem-rechtse ideeën van enkele verwarde schrijvers. Na de Eerste Wereldoorlog maakte deze beweging een enorme opmars en uiteindelijk wisten de nazi’s zich als leiders te vestigen.

Volgens deze völkische ideeën bestond de wereld uit onveranderlijke volkeren, die elk een eigen identiteit hadden. Deze identiteit hing samen met hun ‘ras’ en met de ‘bodem’ of het landschap waarin het volk was ontstaan.

Het Duitse volk zou van binnenuit worden verzwakt door raciale en culturele ‘verdunning’. De Joden en de door hen aangestuurde socialistische beweging zouden de Duitse volksaard hebben verzwakt door middel van zaken als universele waarden, moderne kunst, het idee van klassenstrijd, feminisme en de strijd voor het vrouwenkiesrecht. Een sterke leider kon het volk leiden in een wedergeboorte – een Renaissance als het ware – waardoor het volk zijn vitaliteit zou hervinden en zou afrekenen met zijn vijanden.

Baudet heeft deze extreem-rechtse ideologie overgenomen: het ‘partijkartel’ en andere uitingen van het zogenaamde ‘cultuurmarxisme’, de moderne kunst, feminisme: allemaal zijn ze volgens Baudet onderdeel van dezelfde aanval op het volk.

Blokkeerfriezen

Ook in het proces tegen de ‘blokkeerfriezen’, die de A7 blokkeerden om antiracisten de mond te snoeren, uitte extreem-rechts behoorlijk expliciete taal over de macht van het ‘Joodse grootkapitaal’ – dat zou namelijk ook de onzichtbare hand achter de antiracisme-beweging zijn.

Tijdens het proces trokken de verdachten gebroederlijk op met onder meer Pegida-leider Edwin Wagensveld, PVV-ideoloog Martin Bosma en Telegraaf-columnist (en nazipropagandist) Wierd Duk. Bosma schreef op Twitter dat de ‘blokkeerfriezen’ ‘helden’ zijn die ‘moeten opboksen tegen PvdA-apparatsjiks, Soros-activisten en drammers.’

De ‘blokkeerfriezen’ zijn de facto een fascistische groep, omdat ze op een gecoördineerde manier politiek geweld gebruiken om linkse activisten monddood te maken. Dit proces is een belangrijk moment voor extreem-rechts: zij bouwen immers aan een fascistische massabeweging die dit soort politiek geweld op een grotere en beter georganiseerde manier moet gaan realiseren. Hoe meer steun er is voor het doe-het-zelf-fascisme van Jenny Douwes en co, hoe gemakkelijker extreem-rechts daar straks mee wegkomt.

AfD

Om de radicalisering van extreemrechts goed te begrijpen is het nuttig om naar Alternative für Deutschland (AfD) te kijken. De AfD werd in 2013 opgericht als een gematigde partij, maar verschoof sindsdien steeds verder naar rechts. Georganiseerde fascisten uit de Identitaire Beweging, oud-leden van de neonazistische NPD en de kringen rondom neofascistische denktanks en tijdschriften wonnen steeds meer invloed in de partij.

Aanvankelijk probeerde de AfD afstand te houden tot Pegida en andere fascistische straatbewegingen, uit angst om hun nette imago te verliezen. Maar ‘rechts-populisten’ als voormalig partijleider Frauke Petry legden het steeds af tegen de neofascisten binnen de partij. Inmiddels heeft de neofascistische vleugel de partij volledig overgenomen. Twee recente ontwikkelingen maken dit duidelijk.

In de eerste plaats raakte voorzitter Alexander Gauland voor de zoveelste keer in opspraak wegens zijn nazisympathieën. Dit keer schreef hij een opiniestuk in de Frankfurter Allgemeine, dat een parafrasering bleek te zijn van een speech van Adolf Hitler uit 1933.

In de tweede plaats greep de AfD een fatale steekpartij in Chemnitz aan om samen met Pegida een ‘treurmars’ te organiseren. Dit gebeurde een dag nadat een rechts protest was uitgelopen op een heksenjacht op migranten. De ‘treurmars’ werd een massale samenkomst van duizenden fascisten uit het hele land. Mede doordat de politie zich grotendeels afzijdig hield, kon ook dit protest uitlopen op een pogrom waarbij linkse tegendemonstranten, journalisten en een Joods restaurant doelwitten waren.

Inmiddels is de AfD zo zeer overgenomen door fascisten dat het een echte fascistische partij genoemd moet worden. In Duitsland, dat een sterker en principiëler links kent dan Nederland, was dit aanleiding tot een reeks massale antifascistische demonstraties. Het voorlopige hoogtepunt van die antifascistische strijd zagen we vorige maand, toen een kwart miljoen mensen in Berlijn de straat op ging tegen de fascisten.

Weerstand

FvD is nog niet zover als de AfD, maar de partij van Baudet beweegt duidelijk in dezelfde richting. Het steeds openlijker gebruik van klassieke antisemitische frames is hier een duidelijk symptoom van. Maar ook antifascisme is in Nederland vele malen zwakker dan in Duitsland.

De weerstand die er is komt grotendeels van conservatieven, zoals Joshua Livestro en Arend Jan Boekestijn, die hun afstand tot het fascisme willen behouden. Aan de andere kant kwam de NOS eind oktober met een feitenvrij artikel over ‘de jood’ George Soros dat de complottheorieën ondersteunde en taal bezigde die rechtstreeks uit de NSDAP-krant de Völkischer Beobachter leek te komen. De spaarzame voorbeelden van alertheid en antifascistisch bewustzijn zijn daarom enorm belangrijk.

Links heeft hierin twee belangrijke opgaven. Extreem-rechts ontleent een belangrijk deel van zijn aantrekkingskracht aan het feit dat alle gevestigde partijen een vorm van neoliberalisme aanhangen. Steeds meer mensen zijn deze voortdurende politiek van afbraak, flexibilisering en cadeautjes voor het kapitaal spuugzat. Maar een links alternatief ontbreekt: gevestigd links oriënteert zich op regeringsdeelname zonder een breuk met kapitalisme. De eerste opgave is dus om te vechten voor socialisme als wezenlijk alternatief.

In de tweede plaats steken de gevestigde linkse partijen stelselmatig de kop in het zand als het gaat om racisme en de fascistische dreiging. Begin dit jaar trokken linkse partijen zich nog terug uit de demonstratie ‘Geen racisten in de raad’, omdat het ‘ondemocratisch’ zou zijn om je uit te spreken tegen racistische en extreem-rechtse politici.

Extreem-rechts geweld komt ondertussen ook in Nederland steeds vaker voor. Extreem-rechts is aan het testen hoe ver ze kunnen gaan met het ontregelen van linkse bijeenkomsten en het aanvallen van demonstraties.

Dat laatste gebeurde in Katwijk, waar twintig tot dertig neonazi’s van Identitair Verzet een demonstratie van vluchtelingenkinderen aanvielen. Het wordt de hoogste tijd dat links de fascistische dreiging serieus neemt en de handen ineen slaat om het nazituig te stoppen.