Schuldenaanpak Van Ark schiet zwaar tekort

Foto: rijksoverheid.nl
De afgelopen jaren is er gelukkig steeds meer aandacht gekomen voor het enorme schuldenprobleem in Nederland. Dit heeft het kabinet onder druk gezet om eindelijk met een plan te komen om hier iets aan te doen. Dit plan pakt enkele grote misstanden aan, maar komt niet in de buurt van het terugdringen van de schulden.
3 augustus 2018

door Milko Hitiahubessy

De regisseurs Sarah Sylbing en Ester Gould komen sinds 2006 in de Amsterdamse Vogelbuurt. Daar zien zij hoe schrijnend en ingewikkeld de schuldenproblematiek is voor mensen. Als je eenmaal in de schulden zit dan kom je er moeilijk uit. Samen maakten zij in 2016 de documentaire Schuldig waarin zij zes mensen op de voet volgen in de wereld van de schuldenproblematiek.

De documentaire raakte een gevoelige snaar en De Correspondent begon een onderzoek naar de schuldenindustrie, In hun artikel ‘Beste gemeenten van Nederland, we hebben een schuldenprobleem’ werden in aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen oplossingen voor de schuldenproblematiek aangedragen. De inzet was om de hele geldverslindende schuldenindustrie te stoppen.

Manifest

Zo wordt er geopperd dat gemeenten de schulden overnemen en schuldeisers een aanbod doen dat ze per direct 10 procent terug krijgen. Over drie jaar scheelt dat 5000 euro aan bewindvoeringskosten en daarmee kan er 50.000 euro aan schulden afgekocht worden. Op die manier kan worden voorkomen dat de schulden steeds verder oplopen.

Verder wordt eraan gedacht om meer vrijheid te geven aan schuldhulpverleners om hun budget te kunnen besteden, zodat zij meer maatwerk kunnen leveren. Een derde oplossing is meer denken aan preventie dan aan bewindvoering en schuldhulpverlening. Het is makkelijker om mensen te helpen als de schulden nog klein zijn. Daarvoor is het nodig om afspraken te maken met woningcorporaties, zorgverzekeraars, energieleveranciers zodat zij meteen melden als er een betalingsachterstand is van twee maanden.

Naar aanleiding van het artikel in De Correspondent hebben de schrijvers het initiatief genomen om een schuldenmanifest op te zetten. Naast de oorzaken van schulden duidt het manifest ook op de kwalijke rol van de overheid en incassobureaus in het verergeren van de schuldenproblematiek.

Door de incassopraktijken van overheid en incassobureaus zakken mensen steeds verder weg in oplopende schulden. In het manifest wordt dan ook aangegeven dat mensen met schulden een bestaansminimum gegarandeerd moet worden en incassobureaus moeten stoppen met het incasseren van onterechte kosten.

Verder richt het manifest zich op het vergemakkelijken van de schuldhulpverlening en schuldsanering voor mensen. Het moet makkelijker worden voor mensen om hulp te krijgen van schuldhulpverlening en de schuldsanering zou een schuldenvrij toekomstperspectief moeten bieden aan mensen.

Van Ark

Onder druk kwam Staatssecretaris Tamara van Ark vorige maand met een eigen aanpak om problematische schulden te voorkomen, mensen met schulden te ontzorgen en te ondersteunen en de incasso-industrie aan banden te leggen.

Net als het schuldenmanifest richt ook de schuldenaanpak van Van Ark zich op de wanpraktijken van incassobureaus en het garanderen van een bestaansminimum. Volgens deze aanpak komt er een incassoregister waarin incassobureaus ingeschreven moeten staan en uit kunnen worden verwijderd bij herhaaldelijk fout gedrag.

Maar dat betekent in feite alleen maar dat de regering er meer aan gaat doen om incassobureau’s te dwingen zich aan de wet te houden. Er werken op dit moment bij het Bureau Financieel Toezicht slechts vier personen die samen de hele incassoindustrie moeten controleren. Daarbij kunnen incassobureaus binnen de grenzen van de wet gewoon doorgaan om winst te maken over de ruggen van mensen met schulden. Ook aan het doorverkopen van schulden wordt niets gedaan.

Verder wordt naar de mogelijkheid gekeken dat bij beslaglegging mensen een minimumbedrag overhouden om van te leven. Ook de gang naar schuldsanering wordt makkelijker gemaakt doordat mensen nog maar naar één rechter hoeven te gaan voor al hun schulden.

Gemeentes hebben hierin de hoofdrol en ze krijgen meer geld om schulden aan te pakken. Maar dit geld is niet geoormerkt en daarom kunnen ze er in feite mee doen wat ze willen. Daarbij komt dat de autoriteiten zelf gewoon zullen doorgaan met het agressief innen van bijvoorbeeld boetes. Hetzelfde geldt voor het stapelen van boetes: als die niet worden betaald, verdrievoudigen ze. Het plan van de regering schiet hierin dus zwaar tekort.

Oorzaak

Maar er is een nog groter probleem: het kabinet doet helemaal niets aan de oorzaak van de schuldenproblematiek. Grote groepen mensen hebben te weinig buffers om een serieuze tegenslag op te vangen. Inkomens stagneren al bijna vier decennia en de kosten van levensonderhoud stijgen, vooral die van zorg, studie en woonlasten. In 2016 waarschuwde het Nibud dat bijna een vijfde van de huurders te weinig geld overhoudt, simpelweg omdat de woonlasten te hoog zijn.

Het is goed dat er een begin wordt gemaakt om incassobureaus aan de wet te houden en schuldhulpverlening toegankelijker te maken. Maar het cruciale probleem is dat een grote groep mensen veel te weinig geld heeft om stabiel te kunnen leven. Om écht iets aan het probleem van schulden te doen moeten de lonen en uitkeringen stevig worden verhoogd en de huren en zorgkosten omlaag.

Maar het kabinet draait de duimschroeven bij de woningbouwcorporaties juist aan, waardoor de woningnood en de huren hoog blijven. De zorgpremies gaan honderden euro’s omhoog. En plannen om arbeid verder te flexibiliseren zal de positie van werkenden verder verzwakken. Willen we een echte oplossing voor de schuldenproblematiek, dan zullen we het gevecht aan moeten gaan met de werkgevers en het kabinet.