Blokkeer de klimaatvervuilers!
Door Mark Kilian
Het was ‘zes tegen één’, zei de Duitse bondskanselier Angela Merkel, die de impasse over klimaat beschreef als ‘zeer onbevredigend’. Het probleem: die ene was de Amerikaanse president Donald Trump, die weigerde zich aan te sluiten bij de consensus over het Akkoord van Parijs van 2015 (COP21).
‘De VS zijn bezig hun beleid op het punt van klimaatverandering te herzien’, zei het Amerikaanse communiqué. Dat is newspeak voor een frontale aanval op klimaatwetenschap, die in de VS de ‘see no evil’- benadering heet. Op 1 juni stapte de VS uit COP21.
Trump benoemde onder meer ‘klimaatontkenner’ Scott Pruitt tot hoofd van de Environmental Protection Agency (EPA), en Sam Clovis tot leidende wetenschapper op het departement van Landbouw. (Clovis heeft een managementopleiding en deed een conservatieve talkshow.) Ook bezuinigde Trump op de budgetten van EPA, het aardwetenschappelijk onderzoek van NASA en wil hij de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) korten met 17 procent. De aanval op EPA reikt ver. EPA moest online data over klimaatverandering verwijderen.
Daarnaast is het instituut verantwoordelijk voor het aanpakken van lokale vervuiling, waaraan de industrie meebetaalde. Onder druk van vervuilende industrieën worden nu de bevoegdheden van EPA ingeperkt, en wordt de bijdrage van de industrie verlaagd. Dit gebeurt hoewel het aantal slachtoffers van die vervuiling toeneemt.
‘Parijs’ was een stap vooruit, hoewel vooral symbolisch. Behalve dat de bovengrens van 2 graden mondiale temperatuurstijging juridisch werd vastgelegd, formuleerde het een ‘streven’ om de opwarming tot anderhalve graad te beperken. Maar het protocol gaat pas in in 2020, en zelfs maximaal anderhalve graad opwarming bevat het risico van grote rampen – die zelden alleen komen.
Na 28 september 2016 trok orkaan Matthew een spoor van vernietiging van Haïti naar de zuidelijke VS, en zette hele stroken land onder water. Hevige regen in de bergen kan – zeker bij ontbossing – grote aardverschuivingen veroorzaken. ‘Klimaat’ omvat ook dit soort ‘extreme’ gebeurtenissen.
‘Trumps ontbrekende verstandhouding met de Europese leiders werpt serieuze vragen op over zijn vermogen om samen te werken met cruciale Amerikaanse bondgenoten’, schreef de site Politico. Dit is een gevolg van de verscherpende concurrentie, zowel economisch als geopolitiek. Daarom haalde Trump op dezelfde top uit naar Duitsland, dat te veel auto’s zou verkopen in de VS.
Belangen
Trumps ‘America First’ is hoegenaamd in het belang van de meerderheid, maar feitelijk profiteert alleen de elite. Hij probeert de winstmarges van Amerikaanse bedrijven te vergroten met een combinatie van protectionisme en een agressief buitenlandbeleid.
Van de tien grootste bedrijven ter wereld zitten er vijf in de fossiele brandstoffen (waaronder BP, ExxonMobil en Shell); twee zijn autoproducenten (Volkswagen en Toyota). Het zijn dit soort gevestigde belangen die Trump verdedigt. Hoewel de VVD klimaatverandering benoemt, heeft de partij niets gedaan om de transitie naar duurzame energie in te zetten. De partij was in februari dit jaar nog de enige die zich niet wilde vastleggen op een verlaging van de gaswinning in Groningen.
Bovendien wordt de afgenomen aardgasproductie opgevangen met een stijgende import van olie en gas uit Noorwegen en Rusland. Dit past in de gestelde langetermijnstrategie van Nederland als aardgasrotonde.
India en China, grote CO2-producenten die tot voor kort een obstakel leken voor internationale klimaatmaatregelen, houden zich wél aan ‘Parijs’. China schrapte 100 geplande kolencentrales en het aantal elektrische voertuigen groeit. India heeft een vergelijkbaar beleid. Ze nemen deze maatregelen omdat de groeiende uitstoot de gezondheid ondermijnt van de stadsbevolking, en dus van hun economieën.
Technologie
De technologie om klimaatverandering tegen te gaan bestaat allang. Zonnepanelen worden steeds goedkoper. In India ligt de prijs van zonnestroom inmiddels een kwart onder fossiele stroom. Auto’s kunnen worden voorzien van elektromotoren; goedkoper, frequenter en fijnmaziger openbaar vervoer kan het autoverkeer sterk verminderen. Vliegverkeer kan deels worden vervangen door snelle treinen. Woonhuizen kunnen worden ingericht op elektra en duurzame energie.
Er zijn ook methoden om koolstof uit de lucht vast te leggen als vaste stof. Dit wordt experimenteel toegepast, maar de vraag is: wie betaalt dat? Al jaren geleden bepleitte de actiegroep ‘peak oil’ dat de fossiele brandstoffen op zouden raken. Een energietransitie is dus onvermijdelijk. De vraag is echter hoe, wanneer en onder wiens controle.
Gevestigde belangen saboteren duurzame energie. Fossielgigant Shell was in 1986 al op de hoogte van klimaatverandering, onthulde De Correspondent. Toch investeerde het bewust in de extreem vervuilende teerzandindustrie. De ‘groene initiatieven’ die het bedrijf claimt, bedragen maar 1 procent van het budget. Het zijn de kortetermijnwinsten die dit beleid aansturen.
De Nederlandse regering heeft afgelopen jaren altijd de belangen van de olie-industrie gepromoot. Dit is te zien in de sterke onwil om de productie in Groningen te verlagen, en de weerstand die minister Kamp had tegen het erkennen van de Groningse zorgen over de bevingen. Zowel bedrijven als regeringen zijn een obstakel voor de energietransitie.
Kan de klimaatbeweging winnen? Het is belangrijk de strijd te verbinden met andere terreinen.
Verbonden
Een van de grootste klimaatvervuilers is het Amerikaanse leger. Strijd tegen klimaatverandering is daarom ook strijd tegen oorlog.
In Australië zijn de eerste klimaatvluchtelingen opgenomen uit Tuvalu. Die eilandengroep verdwijnt binnen decennia onder de zeespiegel. In Syrië speelt extreme droogte een rol. Strijd tegen klimaatverandering is ook solidariteit met vluchtelingen.
Omdat het de vraag is wie de energietransitie gaat betalen, overlapt klimaatstrijd ook met de strijd tegen de 1%: het gaat om klimaatrechtvaardigheid.
Directe acties zijn afgelopen jaren een grotere rol gaan spelen. In augustus 2015 en mei 2016 bezetten activisten van Ende Gelände een Duitse bruinkoolmijn en in juni 2016 blokkeerden mensen drie kolencentrales in Nederland. Nu plant CODE ROOD op 24 juni een directe actie in de haven van Amsterdam.
Het is belangrijk dat de klimaatbeweging ook de hand reikt aan antiracisten en vakbondsleden. Een goed voorbeeld was in april, toen milieu-activisten en vakbondsleden samen actievoerden bij de kolencentrale aan de Hemweg in Amsterdam. Zij eisten sluiting van de centrales, in combinatie met een sociaal plan voor het personeel.
Een overgang naar duurzame energie levert nieuw werk op, en is in het belang van de overgrote meerderheid. Maar als we het aan de gevestigde belangen overlaten, dreigen de klimaatmaatregelen te weinig te zijn, en te laat.
……………………………………………………………………………………………………………
Klimaatverandering is een feit
Het ‘broeikaseffect’, zoals dat enkele decennia geleden heette is al meer dan 100 jaar theoretisch bekend.
De aarde warmt op door stijgende concentraties kooldioxide, geproduceerd door industrie en voertuigen. Die bedraagt nu al 1,1 graad vergeleken met pre-industriële periode. Dit is geen ‘linkse kerk’, het is een feit. Wetenschappers konden de beweringen van Scott Pruitt dus makkelijk weerleggen.
De temperatuurstijging werkt ‘niet-lineair’ door in het hele aardsysteem. Processen kunnen zichzelf afremmen (negatieve feedback) of versterken (positieve feedback). Bijvoorbeeld:
• Afsmeltend zeeijs en terugschrijdende gletsjers. Het ijs van polen en gletsjers hielp zonnewarmte terug te kaatsen de stratosfeer in, en doordat het afsmelt wordt de opwarming versterkt.
• Stijgende temperatuur en smeltend ijs beïnvloeden het gedrag van de oceanen. Het afsmeltende ijs, dat een zwaartekrachtstroming omlaag veroorzaakte bij de polen, wordt kleiner – dus de stroming zelf ook. De zogeheten ‘conveyor belt’-oceaanstroom neemt af, en dus het koelende en CO2-absorberend effect.
• Omdat hierdoor op grote schaal toendra’s (permafrost) en zeebodems ontdooien, komt methaan vrij – een nog sterker broeikasgas.
Klimaatverandering kan dus onverwacht versnellen – en omslaan in een ander klimaat. Het is echter maar de vraag of die aarde nog bewoonbaar zal zijn. Klimaatverandering stond in het verleden garant voor een uitstervingsgolf. Wat zeker is, is dat we komende jaren meer klimaatrampen zullen zien. Trump en andere leiders gokken bewust met miljarden levens.
Van 22 t/m 26 juni is een klimaatkamp in de haven van Amsterdam. Op 24 juni zal een directe actie plaatvinden.