Kunstenaars vastgehouden voor optreden ‘Drop the Shell’

In het Van Gogh Museum werd op 12 mei een optreden opgevoerd tegen de sponsoring van het museum door Shell. Sponsoring van kunst is een manier waarop de multinational zich een positief imago probeert aan te meten. Kunstenaars die de ‘artwashing’ van Shell bekritiseerden werden gearresteerd en sommigen van hen werden dagenlang vastgehouden.
23 mei 2017

Door Chihiro Geuzebroek

‘Wat zou het leven voorstellen als we niet de moed hadden om te proberen iets te doen’ klinkt het in de foyer van het Van Gogh Museum. Het zijn de woorden van Vincent van Gogh in een brief aan zijn broer in 1881. Op vrijdagavond 12 mei worden ze gereciteerd door een vrouw in een witte jurk omringd door zes andere vrouwen in het wit. De zeven performers brengen Sint Jacobsschelpen aan hun lippen. Een zwarte vloeistof lekt uit hun mond en druipt over hun witte kostuum.

Het optreden van FossilFreeCulture doorbreekt de stilte rondom het bevlekte geld dat het Van Gogh Museum ontvangt van klimaatontwrichtend oliebedrijf Shell. Ik spreek met Calliope, een van de deelnemers aan het optreden. Zij heeft drie nachten vastgezeten en werd in vreemdelingenbewaring geplaatst.

Waarom is het ‘Drop the Shell’-optreden nodig?

Wij willen als kunstenaars het schoonpoetsen van het imago van Shell bevragen. Ik zie dat het museum zich inlaat met Shell, een partij die aantoonbaar willens en wetens een zeer grote bedreiging vormt voor het leven op aarde. Shell investeert zo’n 99 procent van zijn ontwikkelingsbudget in olie en gas en schendt mensenrechten. Maar het probeert maatschappelijk acceptabel over te komen door zich met ons culturele erfgoed te associëren. Dat is artwashing.

Vervolgens mochten jullie het gebouw niet verlaten. Op grond waarvan werden jullie gearresteerd?

Dat was niet direct duidelijk. Wij wilden na onze 5 minuten performance het museum verlaten, maar werden tegengehouden door medewerkers van het Van Gogh Museum. Zij lieten ons weten dat ze ‘niet goed van ons werden’ of dat het ‘nu wel genoeg’ was, maar niemand heeft ons gevraagd het museum te verlaten. Wij werden meegenomen naar achteren en moesten wachten op de politie die het Museum had gebeld. Ook onze woordvoerder en een toeschouwer werden gedwongen mee te komen naar een hok.

Toen de politie binnenkwam meldde een agent in uniform dat we werden gearresteerd op grond van openlijke geweldpleging, vernieling van openbaar bezit en huis/lokaalvredebreuk. Dit kan ik nu achteraf reconstrueren, maar op dat moment was het onverstaanbaar en onbegrijpelijk. Een van ons vroeg in verbijstering of hij zijn woorden kon herhalen. Daarop werd uitermate geprikkeld gereageerd en niet duidelijk ingegaan. Toen ik de vraag om verduidelijking herhaalde werd ik in de boeien geslagen en naar de politiewagen weggevoerd.

Terwijl jullie vast zaten werd het optreden groot nieuws op social media en in de kranten. Er werden ook solidariteitsacties georganiseerd. Wanneer drong het door dat jullie actie zoveel impact had gehad?

Pas echt op het moment van vrijlating maandagavond. Tijdens het verblijf in het cellencomplex waren wij van elkaar en van de buitenwereld gescheiden. Wij wisten niet dat er zondag honderd mensen de straat opgingen in het zwart voor een wake voor het Van Goghmuseum tegen het monddood maken van een beweging voor disinvestering. Het was erg ontroerend om te horen dat het museum was platgebeld met vragen over artwashing en een pleidooi voor vrijheid van FossilFreeCulture uitingen. Later bleek ook dat er een spoeddebat in de Amsterdamse gemeenteraad was aangevraagd en kamervragen waren ingediend over de arrestatie. Dat er een twitterstorm en een facebook actie om het museum één ster te waarderen wegens artwashing. Binnen hielden we ons bezig met strijd voor schoon ondergoed dat ons onthouden werd.

Hoe gaan jullie nu verder?

Dat moeten we nog met elkaar bespreken. We zijn ook allemaal nogal aangeslagen. Allereerst is het zaak om een klacht in te dienen. We zijn nagenoeg continu geïntimideerd, gepest en voorgelogen. Ook werden we steevast gewekt met de vraag ‘Wat is je achternaam?’ – als je aangaf dat je die niet ging prijsgeven kreeg je te verstaan dat je dan dus ook geen eten, thee of douche/luchten kreeg.

We hebben op 18 mei tijdens het spoeddebat in de raad ingesproken, samen met een aanwezige ooggetuige en iemand die namens Fossielvrij Amsterdam sprak. Wat wij in ieder geval niet zullen doen, is ons neerleggen bij wat er gebeurd is of bij de tenlastelegging. Wij zullen evenmin stoppen met het Van Gogh Museum bevragen en aanspreken op haar relatie met Shell.

Durf je nog met jouw stem en lichaam in te zetten voor klimaatgerechtigheid?

Ja. Juist. Ik heb nu des te meer ervaren wat de macht is waartegen we ageren, waartegen we het op moeten nemen. Ik kan niet gaan zitten toekijken. Heb ik nooit gekund. Ik weet ook dat ik niet solo kan handelen. Bovendien hebben we elkaar nodig om zinnig te blijven, om sterk te staan, om fouten te voorkomen, om elkaar te beschermen.

De ‘Drop the Shell’-actie was onderdeel van de Global Divestment Mobilisation: een reeks van duizenden acties over de hele wereld voor desinvestering uit de fossiele industrie. De Nederlandse Klimaatbeweging maakt zich ondertussen klaar voor directe acties deze zomer: van Code Rood in Amsterdam en het jaarlijkse Ende Gelände kamp in Duitsland.

Calliope is een pseudoniem.

Zie hier het statement van het Van Gogh Museum.