Trump president – tijd om te organiseren!
Door Max van Lingen
Kandidaat-Kamerlid Lilian Marijnissen nam op zaterdag afstand van de demonstranten door Trump ‘verfrissend’ te noemen. Volgens haar moeten ‘we eerst eens kijken hoe het allemaal gaat’. Op Twitter kreeg Marijnissen bijval van SP-kamerlid Harry van Bommel die beweerde dat Trump voor ‘minder militaire interventies’ is. Blijkbaar was de afwezigheid van de SP bij de demonstraties een bewuste politieke keuze.
De ambivalente houding ten opzichte van Trump beperkt zich binnen links helaas niet tot de SP. Ook kandidaat kamerlid Ewald Engelen van de Partij voor de Dieren beweerde in een artikel op de website Follow the Money dat Trump een aantal goede punten maakte. In de aanloop naar de verkiezingen dreef de angst voor Hillary Clinton veel linkse activisten in eenzelfde richting. Vanwege zijn vermeende isolationisme en zijn verzoenende houding richting Rusland beschouwden sommigen hem als het ‘mindere kwaad’.
Dit sentiment hangt samen met de teleurstelling over acht jaar Obama. De Democratische president werd destijds onder andere gekozen omdat hij beloofde op korte termijn een einde te maken aan de desastreuze oorlogen in Irak en Afghanistan. Daarnaast deed hij de toezegging martelkamp Guantanamo Bay – hét symbool van de ‘War on Terror’ van George W. Bush – binnen honderd dagen te sluiten. Acht jaar later zijn Amerikaanse troepen nog altijd actief in Irak en Afghanistan en in Guantánamo zitten nog altijd tientallen gevangenen vast.
Obama beloofde na George W. Bush ‘verandering waarin we kunnen geloven’, maar onder zijn bewind escaleerde het gebruik van geweld door het Amerikaanse leger alleen maar verder. De winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede bombardeerde tijdens zijn ambtstermijn zeven verschillende landen. Dat is meer dan alle voorgaande Amerikaanse presidenten – inclusief de neoliberale havik Ronald Reagan – sinds het einde van de Vietnam-oorlog.
De echte Obama
Het werkelijke beleid van Obama was erop gericht de economische belangen van de Verenigde Staten veilig te stellen in een veranderende wereld. Hoewel de economische macht van de Verenigde Staten ten opzichte van de rest van de wereld al sinds de jaren zestig afneemt, betekende de val van de Sovjet- Unie begin jaren negentig, dat de de VS als enige supermacht overbleef. Zo ontstond een unipolaire wereld waarin de Verenigde Staten de lakens uitdeelden.
Sindsdien is de Amerikaanse economische macht echter verder afgenomen. Daardoor moeten de VS nu opereren in een multipolaire wereld, waarin wereldmachten als Rusland en China een steeds assertiever rol spelen. De toename van geopolitieke concurrentie heeft bovendien de ruimte gecreëerd voor regionale machten om een onafhankelijker koers te varen, waarbij ze de wereldmachten tegen elkaar uit proberen te spelen. Dit geldt bijvoorbeeld voor Turkije in het Midden-Oosten en de Filipijnen in Oost-Azië.
De mislukte oorlogen in Irak en Afghanistan maakten aan de Amerikaanse heersende klasse duidelijk dat deze ontwikkeling niet kon worden tegengehouden met de massale inzet van grondtroepen. Daarom bracht Obama het aantal grondtroepen in Irak en Afghanistan drastisch terug. Zijn alternatieve strategie combineerde de inzet van luchtmacht en speciale eenheden met het zoeken naar lokale bondgenoten die het vuile werk aan de grond konden opknappen.
Alleen al in 2016 gebruikte het Amerikaanse leger 26.171 bommen. Met name het gebruik van drones is onder Obama enorm toegenomen. Obama autoriseerde tijdens zijn ambtstermijn tien keer zoveel drone-aanvallen als oorlogspresident George W. Bush. In 2016 waren Amerikaanse speciale eenheden aanwezig in 138 landen – 70 procent van alle landen, een toename van 130 procent ten opzichte van de ambtstermijn van Bush.
Obama begon met het bombarderen van Libië en Syrië, maar weigerde in beide gevallen grondtroepen in te zetten. In Syrië wordt vooral vertrouwd op de Koerdische YPG, terwijl in Irak de slag om Mosul – een van de grootste militaire operaties sinds de Tweede Wereldoorlog – voornamelijk wordt uitgevochten door het Iraakse leger, Koerdische peshmerga en sjiitische milities. Waar George W. Bush op grote schaal Amerikaanse soldaten naar het front stuurde, liet Obama anderen Amerikaanse oorlogen uitvechten.
Met deze strategie slaagde Obama erin de vastgelopen Amerikaanse oorlogsmachine weer vlot te trekken. Maar hij heeft hierdoor ook pijnlijke concessies moeten doen. Er moest bijvoorbeeld een akkoord worden gesloten met aartsvijand Iran om de weg vrij te maken voor de samenwerking met de sjiitische milities in Irak. In Syrië werden de VS gedwongen Rusland en Iran vrij spel te geven.
De weg van Trump
Het is onduidelijk of Donald Trump verder zal gaan op de weg die Obama is ingeslagen. Wel zal Trump met dezelfde problemen worden geconfronteerd. Eén van de centrale pijlers van Obama’s geopolitieke strategie was bijvoorbeeld de ‘draai naar Azië’. Als antwoord op de opkomst van China moet tegen 2020 60 procent van de Amerikaanse zee- en luchtmacht in Oost-Azië geconcentreerd zijn.
Trump ziet China als de grootste bedreiging voor de VS. Vlak na zijn verkiezing zette hij de verhoudingen met China al op scherp door te telefoneren met de Taiwanese president Tsai Ing-wen. Trump heeft sindsdien aangegeven in de Zuid-Chinese Zee geen millimeter te willen toegeven aan China. Om te voorkomen dat de VS tegenover een Russisch-Chinees blok komen te staan, probeert Trump Rusland naar zich toe te trekken.
We hoeven geenszins terug te verlangen naar het presidentschap van Obama, maar wie denkt dat het met Trump beter wordt, komt bedrogen uit. Trump stond achter de invasie van Irak in 2003 en pleitte voor een invasie van Libië in 2011. Herhaaldelijk heeft hij zich uitgesproken over het toe-eigenen van de Iraakse olie als ‘schadevergoeding’ voor de oorlog in Irak. Inmiddels heeft Trump aangekondigd ‘veilige zones’ in Syrië te willen instellen, wat een vergroting van de Amerikaanse rol in de oorlog zal betekenen.
Gezien Trumps drastische maatregelen op andere terreinen in zijn eerste dagen als president, is er geen enkele reden aan te nemen dat de soep niet zo heet gegeten wordt. We hebben geen tijd om ‘eerst eens te kijken’, we moeten organiseren en daar zijn we op de eerste dag van zijn Trumps’ presidentschap mee begonnen.