Nieuw dieptepunt in humanitaire crisis
Door Diana Kretschmann
Lesbos, kamp Moria, 24 november 2016. Opnieuw gaat het mis in het overvolle vluchtelingenkamp. Terwijl een grootmoeder voor haar dochter en kleinkinderen een maaltijd bereidt, ontploft de gasfles. De grootmoeder (66) en haar kleinkind (6) sterven een gruwelijke verbrandingsdood voor de ogen van vele omstanders. De moeder en het andere kind worden met ernstige brandwonden overgebracht naar een ziekenhuis in Athene. De bewoners van Moria zijn woedend. In de chaos worden verschillende brandjes gesticht waardoor naar schatting zo’n 400 tenten en een medische unit in vlammen opgaan.
Hulpverleners van Stichting Bootvluchteling zijn ter plaatse en verlenen eerste hulp. Ze zijn geschokt door de taferelen die zich voor hun ogen afspelen. Vluchtelingen helpen water dragen om de slachtoffers te koelen. Het is een wonder dat er niet meer slachtoffers vallen. In Moria zitten meer dan 4.500 vluchtelingen opeengepakt, ruim het dubbele van de capaciteit van het kamp. Het is vragen om moeilijkheden.
Inhumaan
Het incident in kamp Moria staat niet op zichzelf, maar is het directe gevolg van de inhumane omstandigheden waarin vluchtelingen en migranten moeten zien te overleven. Begin maart sloot de Balkanroute. Meer dan 62.000 vluchtelingen en migranten zijn hierdoor vast komen te zitten in Griekenland. Op de Griekse eilanden zitten volgens de laatste cijfers 16.626 vluchtelingen vast, terwijl er ruimte is voor niet meer dan 7.450 mensen. De Turkijedeal werkt niet.
Direct na de schokkende gebeurtenis in kamp Moria verzoekt Tsipras de Europese Commissie om de druk op de lidstaten op te voeren. Het EU-relocatieprogramma is tot nu toe een farce gebleken. Minder dan 4 procent van het afgesproken aantal asielzoekers werd tot nu toe herverdeeld over de Europese lidstaten. Nu in Nederland opvangcentra sluiten, heeft deze trage gang van zaken tot publieke verontwaardiging geleid. Daarom rijden op 30 november meer dan vierhonderd actievoerders met hun auto in colonne naar Den Haag onder het motto ‘We Gaan Ze Halen’.
En dan is er nog koning winter, ook in Griekenland. ‘Hoeveel meer mensen moeten er nog sterven in een tent, terwijl ze zich warm proberen te houden, voordat de EU en de Griekse autoriteiten actie ondernemen?’ vraagt Loic Jaeger zich af, Griekenland-coördinator voor Artsen zonder Grenzen (MSF). De inertie van het Europese vluchtelingenbeleid maakt dat er onverantwoord grote risico’s met mensenlevens worden genomen.
Helaas lijkt een meer humaan vluchtelingenbeleid verder weg dan ooit. De Afghanistandeal van 5 oktober, de meest recente uitbreiding van de Europese outsourcingpolitiek, doet het ergste vrezen. Tienduizenden Afghanen worden simpelweg teruggestuurd. Als zelfs Afghanistan een veilig land heet te zijn, dan is duidelijk dat de rapporten van Amnesty International en Human Rights Watch aan dovemansoren zijn gericht.
Ondertussen verlopen de Europese onderhandelingen met Turkije bijzonder stroef. Onlangs dreigde Erdogan opnieuw ‘de sluizen’ te zullen openen. Als de Balkanroute gesloten blijft dan vormt dit scenario een grote bedreiging voor Griekenland, dat de zorg voor de huidige vluchtelingenpopulatie al nauwelijks aan kan.
Fascistisch toerisme
Ergens is het bijzonder hypocriet om ons zorgen te maken over de veiligheid van vluchtelingen in Turkije en Afghanistan. In Europa zijn vluchtelingen evenmin veilig. Zowel binnen als buiten de kampen lopen zij groot gevaar. Kinderen verdwijnen op grote schaal en vluchtelingen die proberen door te reizen riskeren hun leven.
Afgelopen week nog werd er op de grens van Servië en Bulgarije het lichaam aangetroffen van een Afghaanse jongen van 18 jaar, vrijwel naakt. Doodsoorzaak onbekend. Eerder dit jaar bleek dat aanhangers van extreem-rechtse partijen afreizen naar de Balkan om samen met Bulgaarse burgermilities ‘op vluchtelingen te jagen’.
Een week geleden vond er op Lesbos een conferentie plaats van de Griekse neonazistische partij Gouden Dageraad. Griekenland-correspondent Bruno Tersago (VRT) ontdekte dat deze bijeenkomst actief werd bezocht door parlementsleden van het Vlaams Belang. Filip de Winter hield er zelfs een speech en ging samen met zijn collega’s op excursie langs vluchtelingenkampen op Lesbos, Kos en Chios.
In dezelfde week werd Souda, een vluchtelingenkamp op Chios, twee avonden achtereen bestookt door fascisten. Één man raakte zwaargewond door een rotsblok dat op zijn tent werd gegooid en een moeder verloor door de stress van de fascistische aanval haar ongeboren tweeling. Of Gouden Dageraad en Vlaams Belang direct betrokken waren bij de aanval op het vluchtelingenkamp is onduidelijk, maar het staat ontegenzeggelijk vast dat er in Europa een nieuwe vorm van toerisme op gang is gekomen: fascistisch toerisme.
Zo wordt het jaar 2016 een gitzwarte pagina in onze geschiedenisboeken. Het is het jaar waarin de EU een verwerpelijke deal sloot met Turkije en duizenden weerloze vluchtelingen opsloot in overvolle Griekse concentratiekampen. Het is het jaar waarin Europa het collectief liet afweten om de tienduizenden vluchtelingen die zijn gestrand op het Griekse vasteland in haar midden op te nemen. Het is het jaar waarin vluchtelingen soms een snelle, maar meestal een langzame dood stierven in vieze, oude fabrieken en op modderige stukken niemandsland ver van de bewoonde wereld. En het jaar waarin sommige vluchtelingen er zelfs voor kozen om terug te vluchten vanwege het Europa dat zij aantroffen.
Diana Kretschmann is medeoprichter van The Refugee Circle, een actieplatform in solidariteit met vluchtelingen.