KLM en easyJet: stakingsrecht onder druk

Afgelopen maand verbood de rechter twee stakingen in de luchtvaartsector. De argumenten hiervoor en het precedent dat dit schept, laten een verontrustende trend zien. Bedrijven proberen het stakingsrecht te ondermijnen, en rechters kiezen hun kant. Op 6 september bereikte de FNV een cao-overeenkomst met KLM.
7 september 2016

Door Mark Kilian

Op 10 en 11 augustus verboden twee verschillende rechters stakingen van piloten van easyJet en het grondpersoneel van de KLM.

De Vereniging van Nederlandse Verkeersvliegers (VNV) probeert deze zomer een verbetering van arbeidsvoorwaarden af te dwingen bij easyJet voor 73 Nederlandse piloten. De piloten staakten halve dagen op 14 juni en 1, 10 en 22 augustus. Door de laatste staking werden 14 vluchten van en naar Amsterdam geannuleerd.

EasyJet claimt dat het passagiers wil ‘beschermen’, en wil dat stakingen langer tevoren worden aangekondigd. Dan kan het bedrijf namelijk buitenlandse stakingsbrekers inzetten.

In het kort geding dat het bedrijf aanspande tegen de VNV, verbood de rechter de piloten om te staken in de weekends tot 5 september. Maar omdat een staking maar zes uur tevoren hoeft te worden aangekondigd ging Easyjet in hoger beroep.

KLM

Op 26 juli verliep het ultimatum van de FNV aan KLM, dat weigert in te gaan op de cao-eisen voor het grondpersoneel, 14.500 mensen. Een deel van hen legde eind juli het werk neer en deelde flyers uit. Bij de tweede staking zouden ze anderhalf uur geen bagage afhandelen of vliegtuigen naar de startbaan leiden. De rechter verbood deze staking.

KLM intimideerde stakers door te dreigen met inhouding van loon en intrekking van de personeelsregeling om goedkoper te vliegen. Het bagatelliseerde het aantal stakers, maar schermde voor de rechter met 5,3 miljoen dreigende schade en 12.000 passagiers die last zouden hebben.

Zoals FNV’er Eddy Stam schreef op zijn blog: ‘Vreemd dat een klein clubje met een paar uurtjes staken zulke grote schade kan aanrichten.’ Maar veel personeel werkt voor een uitzendbureau. ‘Dus bij de vervanging van stakers loopt KLM vast in het onderkruipersverbod wat hier wel van toepassing is. Ze vallen in hun eigen flexibele zwaard en daarom moest deze staking koste wat kost worden voorkomen.’

Ook met de piloten heeft KLM een conflict. Het bedrijf heeft eenzijdig de pensioenregeling opgezegd, omdat het weigert die te indexeren. Hierom heeft de VNV een proces aangespannen.

Stakingsrecht

Rechters toetsen de ‘redelijkheid’ van stakingen aan het Europees Sociaal Handvest. Staken moet een ‘laatste redmiddel’ zijn, maar mag officieel alleen in uitzonderingsgevallen worden ingeperkt, zoals bij ‘te grote schade’. Maar of schade ‘te groot’ is, is subjectief.

Bovendien vonden de rechters een verbod geoorloofd vanwege ‘een explosieve combinatie van vakantiedrukte en terreurdreiging’. Volgens meerdere hoogleraren arbeidsrecht maakt de rechter met een gammele redenering, en in strijd met internationaal recht, inbreuk op het stakingsrecht.

Het KLM-vonnis zegt: ‘In tijden waarin gevoelens van onveiligheid de overhand hebben, is het laatste wat de luchthaven nu kan gebruiken, dat er extra commotie ontstaat ten gevolge van werkonderbrekingen.’ Voor het stakingsfront is dus feitelijk de noodtoestand afgekondigd. Stakers worden op één hoop gegooid met plegers van aanslagen. Op deze manier wordt het Belgische scenario gevolgd, waar een golf van verzet tegen een hard-rechtse regering eindigde met militairen op straat.

Hoogleraar Barend Barentsen vatte de logica samen: ‘De rechter zegt eigenlijk: het mag niet, want dan wordt het één grote troep. Maar stakingen moeten pijn doen, anders hebben ze geen zin.’

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

VNV: ‘Wij willen vermijden dat je zieke piloten in de cockpit hebt’

In het NRC claimde easyJet al ‘een aantal verbeteringen‘ te hebben ingevoerd, en noemt cijfers. ‘Deze cijfers zijn niet juist’, zegt Joost van Doesburg, woordvoerder van de VNV, tegen De Socialist.

‘EasyJet liegt over alles waar we voor staken. Het salaris dat de krant meldt, klopt ook niet. Maar het gaat er niet om dat piloten te weinig verdienen.

Het gaat onder meer over doorbetaling bij ziekte. Als piloten een inkomensval doormaken omdat ze ziek zijn, zijn ze geneigd zich niet ziek te melden. Daarbij is het voorstel om de werkgeversbijdrage voor het pensioen te verhogen van 5 naar 10 procent, maar dat is nog altijd ver onder het landelijk gemiddelde van 15,9 procent.

Bovendien maken piloten enorme uren. Om vier uur gaat de wekker, om zes uur moeten ze zich melden en om 7 uur vliegen. 13 uur per dag is geen uitzondering, dat is veel meer dan gebruikelijk is in de sector. In buitenlandse easyJet-cao’s krijgen piloten meer rusttijd. Daardoor krijgen ze medische klachten. Wij willen vermijden dat je niet-uitgeruste of zieke piloten in de cockpit hebt.

De andere reden die werd aangevoerd was de zomerpiek, die vooral in de weekends optreedt. Maar je mag staken alleen verbieden als er een gevaar is voor de volksgezondheid of voor de openbare orde.

De rechter heeft geoordeeld dat het recht op een vliegvakantie zwaarder weegt dan het stakingsrecht. Dat betekent eigenlijk dat het stakingsrecht zelf fundamenteel ter discussie staat.‘

………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………

Cao-onderhandelaar Jan van den Brink: ‘Wij vinden dat er wel wat genivelleerd kan worden bij KLM’

FNV-vakbondsbestuurder Jan van den Brink doet de onderhandelingen voor het grondpersoneel van KLM. Hij zegt: ‘Superlange werkdagen en betalingen onder het minimumloon mogen niet de prijs zijn voor een goedkoop ticket.’ De Socialist sprak met hem over het conflict.

Wat is de inzet van het conflict?

‘In de luchtvaart is een enorme concurrentie, wat leidt tot druk op de arbeidsvoorwaarden. Dat geldt voor de bedrijven die afhandelen, maar ook bij KLM. We hebben ons bij de vorige cao-onderhandelingen beperkt door de loonsverhoging achterwege te laten en andere dingen ingeleverd, zoals twee ATVdagen (alleen voor de dagdienst). Dit jaar maakt KLM winst, en dus willen we voor een normale cao gaan. KLM zat nog in het stramien van bezuinigen.

Het conflict spitst zich toe op drie hoofdpunten: we willen een loonsverhoging, en de KLM wil geen loonsverhoging geven, alleen als het buiten de cao-periode is. We eisen een bodem van 70 euro, dat komt overeen met twee of drie procent, voor de mensen die het zwaarste werk doen, en voor de beter betaalden 1 procent. Wij vinden dat er wel wat genivelleerd kan worden bij KLM. KLM vindt dat te veel, en ze vinden die bodem niet kunnen.

Het tweede is de enorme aantallen uitzendkrachten, wij vinden dat er meer vaste banen moeten komen. KLM wil er 100 aannemen, maar wij willen dat het er 150 zijn. KLM wil met ons ook niet de afspraak maken dat elke vaste kracht die verdwijnt, door pensioen of arbeidsongeschiktheid, wordt vervangen door een nieuwe vaste. Als je dat niet doet, ben je die extra vaste krachten zó weer kwijt.

Het laatste punt is dat de KLM (nog) een regeling heeft van ouderendagen, ouderen hebben wat extra verlofdagen. Die wil de KLM afschaffen. Wij hebben gezegd: we willen best met jullie kijken naar nieuwe vormen van ouderenbeleid, maar we willen ze niet bij voorbaat weggeven.’

In het weekend van 20-21 augustus zijn ongeveer 230 KLM-werkers begonnen met stiptheidsacties. Ze werken ‘strikt volgens de regels’. Wat merkt de directie daarvan?

‘We willen voor de passagiers de gevolgen beperken. Voor een beperkte duur, op bepaalde locaties, op het platform en in de bagagekelder, gaan we een aantal regeltjes precies uitvoeren, niet eens allemaal. Dat heeft tot gevolg dat er wel vertragingen zijn, maar heel beperkt, een kwartiertje of tien minuten. Maar dat KLM het wel voelt. Daarmee tonen we ook aan dat er onderbezetting is.

Vrijdag komt de uitspraak van de rechter of we mogen staken. Als we dat onverhoopt verliezen kunnen we in elk geval vanaf 4 september staken. Dat zullen we wel beperkt doen, om de reizigers zo min mogelijk te duperen. KLM zal van een werkonderbreking meer schrikken van dan van stiptheidsacties.’

Noot redactie. Op 6 september heeft de FNV een cao-overeenkomst bereikt met KLM. Het compromis houdt een bodem van 50 euro in in de salarisverhoging, en het omzetten van 200 flexbanen naar vaste contracten. Lees verder bij FNV.