‘Boerkini-verbod’ belachelijk? Nederlandse niqaab-verbod net zo
Door Ewout van den Berg
Op verschillende plekken aan de Franse kust hebben burgemeesters het dragen van een boerkini verboden. Het debat hierover kan overkomen als een hype, maar samen met de wetten die eerder in Frankrijk werden ingevoerd en het racistische klimaat in Nederland, wijst het debat op een structureel probleem. Om deze gevaarlijke dynamiek te stoppen, is het belangrijk dat links zich onomwonden uitspreekt tegen het racisme en seksisme achter de verboden.
De burgemeesters handelen misschien op eigen initiatief, maar de weg voor deze grove inperking van de keuzevrijheid van vrouwen werd bereid door een serie vergaande Franse wetten. Zo mogen islamitische leerlingen sinds 2004 geen hoofddoek dragen naar school, werd de niqaab (die het gezicht bedekt) in 2011 verboden en mogen gevangenissen geen halal vlees serveren aan moslims. Het badpakverbod gaat een stap verder en is een vorm van etnisch profileren: het verbod is niet van kracht voor even bedekkende wetsuits of katholieke nonnen.
De wetten worden gerechtvaardigd met een beroep op de (steeds intoleranter wordende) Franse seculiere traditie, het republikeinse ‘laïcité’. De traditie waarbij de staat van religie gescheiden moet worden, heeft wortels in de Franse revolutie, maar de manier waarop zij nu gebruikt wordt is radicaal anders. Waar het katholieke geloof werd gebruikt door de toenmalige machthebbers om hun positie te verdedigen, is de islam de religie van een in Europa gemarginaliseerde en onderdrukte groep.
De burgemeesters krijgen rugdekking van de regering. De sociaal-democratische minister van Economische Zaken, Manuel Valls, misschien wel de grootste islamofoob die er buiten extreem-rechts in Europa rondloopt, stelde dat de boerkini ‘indruist tegen de waarden van de republiek’. Hetzelfde kun je in ieder geval niet zeggen van het verbod. Dat ligt helemaal in de lijn van een lange Franse traditie van racisme en (cultureel) imperialisme.
De zogenaamde minister van vrouwenrechten, Laurence Rossignol zei: ‘De boerkini is niet zomaar een nieuw soort badpak; het is de strandversie van de boerka en heeft dezelfde logica: het verbergen van het vrouwelijk lichaam om hen beter te kunnen controleren.’ De vooronderstelde onderdrukking van de moslima wordt dus bestreden met directe staatscontrole.
In een veelzeggend interview met The New Tork Times Times stelt Murwan Muhammed van het Franse Collectief tegen islamofobie: ‘Op een bepaalde manier is het badpak goed nieuws, omdat het betekent dat moslima’s die eerder geen plezier hadden van een dag aan het strand of bij het zwembad hier nu aan deel kunnen nemen, ze socialiseren.’ Samen met de andere gebeurtenissen de afgelopen maanden stelt hij: ‘Deze zomer zijn we getuige van een hysterische politieke islamofobie die burgers tegen elkaar opzet.’
Niet toevallig liggen twee plekken waar de boerkini werd verboden dicht bij Nice, de plek waar twee maanden geleden nog een aanslag werd gepleegd. De verboden helpen de aandacht afleiden van de Franse imperialistische avonturen (Syrië, Irak, Mali) die de voedingsbodem legden voor Daesh en de aanslagen in Frankrijk. De verboden zelf, en het racistische klimaat dat ze versterken, zijn op hun beurt weer koren op de molen voor jihadistische clubs die maar wat graag wijzen op de Westerse dubbele standaard: wel bloot op strand, verboden je te bedekken.
Zondebokpolitiek
Gelukkig is de reactie op deze inperking van de keuzevrijheid en vrijheid van religie in Nederland overwegend kritisch. Zo noemde de NRC de maatregel in een hoofdredactioneel commentaar seksistisch. ‘Het onthult hoe het stilzwijgend logisch wordt gevonden dat iedereen over het vrouwelijk uiterlijk gaat, behalve de betreffende vrouwen zelf. Ze moeten blijvend jong en sexy zijn en dat laten zien met veel blote huid.’
Minister Asscher, altijd met veel gevoel voor de dominante opinie, stelde in een reactie namens het kabinet: ‘Vrouwen mogen zelf weten hoe ze zich kleden en dus ook of ze wel of niet willen gaan zwemmen in wat voor badkleding.’ Erg sympathiek, maar hoe verhoudt dit zich tot het niqaab-verbod dat deze regering in september door het parlement hoopt te loodsen? Dat verbod werd eerder door de PVV voorgesteld, maar toen door andere partijen afgeschoten.
Natuurlijk zijn er belangrijke verschillen tussen de boerkini en de niqaab. De niqaab bedekt het gezicht en wordt gedragen door een erg kleine groep moslima’s, terwijl de boerkini het badpak van keuze is voor gesluierde moslima’s. Maar het verbod van de boerkini in Frankijk heeft verder vooral overeenkomsten met het verbod op de niqaab.
In beide gevallen beperkt de staat de vrijheid van vrouwen om zich te kleden. In beide gevallen wordt de reactie van omstanders gebruikt om moslima’s uit hun kleding te dwingen. In het ene geval om badgasten in toom te houden die niet in staat zijn zich te beheersen als ze iemand in een boerkini zien. In het andere geval is ‘het onveilige gevoel’ van omstanders leidend voor een verbod op de niqaab.
In een onderzoek naar de gezichtssluier concludeerde Annelies Moors van de UvA hierover: ‘Het dragen van een gezichtssluier vormt nauwelijks een bedreiging voor de veiligheid. De vrouwen zelf lopen een groter risico om slachtoffer van dreiging met geweld te worden.’ Wel stelt ze dat een gezichtssluier kan leiden tot een ‘subjectief gevoel van onveiligheid’, maar het is juist islamofobe retoriek van politici en wetgeving zoals die rond de boerkini en niqaab die dit gevoel versterken.
Hiernaast worden nog andere gelegenheidsargumenten van stal gehaald om de verboden te rechtvaardigen. Zo zou de boerkini ‘onhygiënisch’ zijn en ‘reddingswerk in zee moeilijker maken’ – ik bedenk het niet! En zou de niqaab verboden worden om ‘een goede dienstverlening’ mogelijk te maken in onderwijs- en zorginstellingen, overheidsgebouwen en het openbaar vervoer. Alsof de miljardenafbraak van dit kabinet niet een veel groter probleem is voor de dienstverlening!
Beide verboden zijn een gevaarlijke vorm van symboolpolitiek. De angst voor moslims wordt erdoor gevoed en moslima’s worden verbannen van de stranden en uit de publieke ruimte. Nu al worden ook moslims zonder boerkini gevraagd te vertrekken van stranden – of gewoon verwijderd. Het paternalisme van de verboden wordt bovendien gebruikt om te doen alsof de emancipatie van vrouwen verder voltooid is.
Dit terwijl de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen in Nederland groot is en ook het product is van kabinetsbeleid. Vrouwen verdienen in Nederland bijna 19 procent minder dan mannen voor dezelfde baan en werken vaker dan mannen part-time: 26 tegen 38 uur. Deze positie wordt alleen maar versterkt door het erg beperkte vaderschapsverlof en de privatisering van kinderopvang.
Daarom is het belangrijk dat links zich uitspreekt tegen het kapen van de feministische agenda door racisten. Vrouwen moeten zelf kunnen bepalen wat ze dragen en zijn baas over eigen hoofd en lichaam. Nee tegen de normalisering van islamofobie, stop de hetze tegen moslims!
Lees dit artikel over de opkomst van moslimhaat in Frankrijk en volg de facebookpagina van Blijf van mijn niqaab af voor meer informatie over het Nederlandse verbod.