Het Maagdenhuis, een jaar later
Ewout van den Berg
De studentenbeweging kwam niet uit de lucht vallen. In de periode voor de bezetting van het Bungehuis kwamen studenten en in sommige gevallen ook docenten in actie tegen bezuinigingen op verschillende faculteiten in Amsterdam. Het schrappen van kleine studies aan de letterenfaculteit van de UvA betekende de druppel die de emmer deed overlopen. De bezuinigingsoperatie stond symbool voor de manier waarop kennis op de universiteit ondergeschikt wordt gemaakt aan vastgoed en rendement.
Het verzet werd verder onbedoeld aangejaagd door de arrogantie van het autoritaire bestuur van de UvA. In plaats van dat ze met studenten in gesprek trad, dreigden ze met een boete van 10.000 euro per student voor elke dag dat de bezetting nog zou duren. Tot tweemaal toe werd de politie op studenten af gestuurd die geweld gebruikte. Een demonstratie van duizend studenten en medewerkers tegen de eerste ontruiming van het Bungehuis mondde uit in de bezetting van het Maagdenhuis, waar het bestuur van de universiteit zetelt. De gewelddadige ontruiming van het Maagdenhuis zes weken later leidde tot het ontslag van CvB-voorzitter Louise Gunning.
Duizenden studenten werden geactiveerd door de beweging. Deze steun werd zichtbaar gemaakt door studenten die, in navolging van Quebec, een rood vierkantje opspelden. Tijdens de bezetting van het Maagdenhuis was er elke dag een uitgebreid programma met discussiebijeenkomsten, concerten en workshops. Doordat studenten in actie kwamen, kregen docenten ook het zelfvertrouwen zich te organiseren.
De bezettingen brachten ook vragen naar boven over strategie en tactiek. Het is één ding om een beweging te beginnen met een overzichtelijke groep activisten. Het is een geheel andere vraag om het enthousiasme en de energie van honderden nieuwe studenten samen te brengen en samen besluiten te nemen. Het onvermogen om op basis van ervaring dit soort structuren op te zetten en hierbij ook heilige huisjes zoals consensus-besluitvorming ter discussie te stellen, zorgde ervoor dat mensen ook weer afhaakten.
Dit had ook te maken met de beperkingen van een bezetting. Zonder bezetting was er weinig dat studenten samenbracht maar naarmate de bezetting langer duurde veranderde het steeds meer in een doel op zich, in plaats van een middel tot het grotere doel. De beweging had te weinig wortel geschoten op de faculteiten, waar duizenden medewerkers en medestudenten zitten, om ook zonder de bezetting van het Maagdenhuis te kunnen voortbestaan.
Met het opzetten van drie commissies heeft het UvA-bestuur geprobeerd de energie van studenten en docenten te kanaliseren richting overleg. Maar door het wegebben van de beweging die veranderingen kan afdwingen, zullen de bevindingen van de commissies niet leiden tot fundamentele verandering. De kritische financiële onderzoeker Reijer Hendrikse werd zelfs door beroepsvoorzitter Femke Halsema uit de Commissie Financiën gewipt. Een positieve uitzondering hierop vormt de Commissie Diversiteit die gisteren een eerste grote openbare bijeenkomst hield, die steun krijgt van University of Colour, een actiegroep van antiracistische studenten.
De noodzaak van verzet is onverminderd hoog. De UvA heeft docent en bezetter Rudolf Valkhof ontslagen op gronden waarmee in de toekomst ook andere kritische docenten aangepakt kunnen worden. De UvA wil komende jaren meer dan tien miljoen bezuinigen. Dit gaat lijnrecht in tegen de leuzen voor democratisering en onderwijs in plaats van vastgoed en rendementsdenken.
De strijd van studenten en docenten vorig jaar was een voorbeeld voor mensen in andere sectoren die geconfronteerd worden met bezuinigingen. De heersende klasse weet dit. Dit is waarom rechts dit beeld probeert te besmeuren door erop te blijven hameren dat studenten opdraaien voor de schade in het Maagdenhuis. Deze schade wordt structureel overdreven en kwam grotendeels voort uit de door de UvA ingehuurde beveiligers. Maar het zijn deze neoliberale politici en hun managers die de maatschappij de vernieling in helpen. Het wordt hoog tijd dat we het voorbeeld van studenten vorig jaar en zorgwerkers de afgelopen week volgen.