Klimaatverandering en de arbeidersklasse

Te vaak wordt de arbeidersklasse in het algemeen, en de vakbonden in het bijzonder, afgeschilderd alsof ze alleen geïnteresseerd zijn in hun eigen nauwe deelbelangen, en niet bezig zijn met bredere vragen over hoe de maatschappij gerund wordt. De media doen veel om dit soort beeld te stimuleren.

Door John Sinha

Waar zijn de vakbondsleden die zichzelf committeren aan emissietargets voor fossiele brandstoffen? Op dit moment zijn er niet veel voorbeelden van arbeiders die de kwestie van klimaatrechtvaardigheid oppakken, in de enge betekenis. En het is veel te vaak het geval dat de vakbonden de kant van de bazen kiezen als er nieuwe fossiele brandstofprojecten worden aangekondigd in plaats van de kant van de milieuactivisten.

Hier in Nederland zijn tienduizenden arbeiders rechtstreeks in dienst van fossiele brandstofbedrijven, of ze nu kraanoperators zijn op de kolenterminals in de havens van Rotterdam en Amsterdam, of de arbeiders die de olietanks beheren en de raffinaderijen van Rotterdam. Hoe kunnen deze arbeiders worden gewonnen?

Het is niet verwonderlijk dat sommige klimaatactivisten de arbeidersklasse in het beste geval zien als slachtoffer van de klimaatcrisis, en in het ergste geval als deel van het probleem. Maar wat deze voorbeelden ook aantonen is dat we de klimaatcrisis niet kunnen oplossen zonder de actieve betrokkenheid van de arbeidersklasse.

En terwijl het waar kan zijn dat sommige arbeiders en vakbondsleden er een nauwe opvatting van hun belangen op na houden, is dit verre van de hele waarheid. Er zijn een paar voorbeelden uit het verleden waarbij de georganiseerde arbeidersklasse niet alleen de kant koos van de milieubeweging, maar ook stakingsactie ondernam om het milieu te beschermen. Tussen 1971 en 1974 organiseerden bijvoorbeeld bouwvakkers in Sydney, Australië, een reeks van ‘groene bans’ om de sloop van de historische delen van Sydney te voorkomen en de vernietiging van de groene gordel rond Sydney door projectontwikkelaars.

Planning

De klimaatcrisis kan niet worden afgewend zonder een vorm van rationele planning van de economie. De manier waarop het kapitalisme omgaat met de klimaatcrisis is om het over te laten aan de markt om het probleem op te lossen. Maar het gewoon overlaten aan de markt, of nieuwe technologie, zal betekenen dat dingen te langzaam veranderen om desastreuze klimaatverandering af te wenden.

En erger nog, de enige periode in de afgelopen twintig jaar waarin de wereldwijde uitstoot niet steeg was tijdens de financiële crisis van 2007-2008. Maar deze crisis leidde ertoe dat duizenden arbeiders in de duurzame energiesector hun baan kwijtraakten. In Spanje verloren ongeveer 40.000 arbeiders in de zonne-energie-industrie hun baan. En na de crisis steeg de wereldwijde CO2-uitstoot nog sneller dan voorheen. Een probleem is dat veel mensen economische planning associëren met de oude bureaucratisch gestuurde commando-economieën van het Oostblok. Maar dit is niet wat grote revolutionairen als Rosa Luxemburg bedoelden met economische planning:

‘Vanaf een socialistisch standpunt… is het beslissende criterium niet de groei van de productie op zich, maar de sociale relaties die gepaard gaan met deze enorme ontwikkeling van de productiekrachten. Gaat deze wel of niet gepaard met een verbetering van de economische omstandigheden van de arbeiders, met een verhoging van hun politieke macht, met een versterking van de democratie, vermindering van de sociale en economische ongelijkheid en een daling van de staat van dwang? Wordt de industriële ontwikkeling gepland, en zo ja, door wie, en in wiens belang?’

Om planning te laten werken moet hij democratisch zijn en alle mensen omvatten die betrokken zijn bij het productieproces. Dit is iets waartoe de kapitalistische klasse niet bereid is, of in staat is om erin te voorzien zonder massale strijd van onderaf.

Macht

De arbeidersklasse heeft de macht om de verandering die we willen zien af te dwingen, omdat alleen zij het kapitalisme kan uitschakelen. Deze macht heeft de arbeidersklasse herhaaldelijk in Europa laten zien met haar verzet tegen bezuinigingen de afgelopen jaren. De algemene staking in België vorig jaar, die het hele land stillegde, liet zien hoe machtig de arbeidersklasse is.

Een van de manieren waarop we de arbeidersklasse kunnen winnen voor de strijd voor klimaatrechtvaardigheid is met het idee van het klimaatbanen. De economie omvormen in de richting van duurzame energie zal miljoenen banen creëren voor arbeiders.

In Nederland, bijvoorbeeld, wordt al lang te weinig geïnvesteerd in de spoorwegen. Modernisering van het elektrificatiesysteem zal de capaciteit van het spoor verhogen om meer mensen vervoeren tegen een lager energieverbruik. Het creëert duizenden banen voor spoorarbeiders en zal mensen aanmoedigen de trein te nemen in plaats van de auto. Maar er is te weinig geïnvesteerd in de spoorwegen omdat NS en ProRail worden gerund als commerciële bedrijven in plaats van als openbare diensten.

Deze voorbeelden laten zien dat het mogelijk is om een beweging voor klimaatrechtvaardigheid op te bouwen met betrokkenheid van de arbeidersklasse. Dat is des te belangrijker omdat arbeiders beschikken over een macht die tienduizenden demonstranten niet hebben: het stakingswapen.

Klimaatverandering confronteert de mensheid met de grimmige keuze die Rosa Luxemburg in een andere context zo treffend samenvatte: socialisme of barbarij.