Open brief aan Jesse Klaver

GroenLinks-politicus Jesse Klaver is op een promotietour langs zaaltjes door het land en media voor zijn nieuwe boek De mythe van het economisme. De Internationale Socialisten verwelkomen een debat over idealen. Met deze open brief willen we de discussie naar een hoger plan tillen.

Beste Jesse,

In dezelfde maand dat jij je boek uitbracht werd de Britse socialist en anti-oorlogsactivist Corbyn gekozen tot nieuwe leider van Labour. Duizenden jongeren zijn in de aanloop naar deze verkiezingen lid geworden van een partij die onder leiding van Blair onafscheidelijk is geworden van de Tories. Ook jij probeert een thuis te bieden aan mensen die op zoek zijn naar andere ideeën dan de neoliberale ieder-voorzich- mentaliteit. Maar terwijl Corbyns ideeën een breuk betekenen met zijn voorgangers van de afgelopen decennia, lijk jij de sociaalliberale lijn van je partij te willen voortzetten.

Je hebt het over ‘economisme’ dat de politiek in zijn greep houdt: een logica waarbij economische groeicijfers telkens belangrijker zijn dan het welzijn van gewone mensen. Maar waarin verschilt dit van het kapitalisme een systeem waarbij de behoeften van mensen constant ondergeschikt worden gemaakt aan de winsten van bedrijven? In Marx’ tijd waren het de bossen die in de handen kwamen van landheren waardoor gewone mensen geen hout meer konden sprokkelen. Nu zijn het onze waterbedrijven die geprivatiseerd worden en het water het liefste in flesjes verkopen.

Kapitalisme

Ook als het gaat om klimaatverandering – een van de terugkerende thema’s in je boek – is kapitalisme het probleem. Op het moment dat Volkswagen niet alles zou doen om de kosten te drukken of Shell om belasting op CO2 tegen te houden zouden ze een probleem hebben met hun aandeelhouders. Niet voor niets is de titel van Naomi Kleins nieuwe boek en documentaire This Changes Everything – Capitalism vs. the Climate. Veelzeggend voor het niveau van het Nederlandse debat, hier vertaald met No time – verander nu, voor het klimaat alles verandert.

Jij was diegene die de Franse econoom Piketty vorig jaar naar de Tweede Kamer haalde. Maar staat deze bezorgdheid over toenemende ongelijkheid niet haaks op de sociaal-liberale geschiedenis van je eigen partij? In 2012 zette je je handtekening nog onder een akkoord waarbij ambtenarensalarissen werden bevroren en de pensioenleeftijd en btw werden verhoogd. In je boek lezen we niets over deze episode.

In een kritisch artikel in Vrij Nederland schrijft Lenny Oosterwijk over deze draai: ‘Toen sprak zijn partij zich ervoor uit om uitkeringsgerechtigden met straffe hand de arbeidsmarkt op te duwen, nu klaagt Klaver dat “er een heel circus is opgetuigd om mensen in bijstand of ww te controleren, te dwingen te solliciteren, cursussen te laten volgen en te onderwerpen aan verplichte tegenprestaties”.’ Neem je hier nu afstand van?

Je boek is ook niet vrij van economisme. Je doet je best de invoer van het schuldenstelsel voor studenten te verdedigen. Je schrijft dat afgestudeerden gemiddeld ‘anderhalf à twee keer’ zoveel verdienen als mensen die niet gestudeerd hebben en dat het vrijgekomen geld in onderwijs geïnvesteerd kan worden. Met deze redenering sluit je niet alleen aan bij de leus van andere liberalen dat ‘studeren investeren in jezelf is’, maar accepteer je bovendien de Haagse hokjesgeest die stelt dat geld voor onderwijs bij onderwijs vandaan moet komen. Niet van pak ’m beet, de miljonairs of belasting ontwijkende multinationals.

Agenda

Misschien ben ik je daarom niet tegengekomen tijdens de bezetting van het Maagdenhuis? Bang om geconfronteerd te worden met je eigen beleid? Het waren de talenstudenten van de UvA die met hun acties het woord ‘rendementsdenken’ op de agenda kregen. Studenten ook die later waarschijnlijk minder zullen verdienen dan je ‘1,5 – 2 keer modaal’, want dat is het vervelende met gemiddeldes.

De studentenstrijd van dit jaar laat een andere beperking van de politiek van GroenLinks zien. Alleen door massaal verzet kunnen verbeteringen worden afgedwongen en de grenzen van het haalbare verschoven worden. Zolang GroenLinks weigert het verzet te bouwen zal het niet verder komen dan plannen als het afschaffen van de stufi ‘voor het onderwijs’ en het uithollen van ontslagbescherming van vaste contracten ‘voor de flexwerkers’.

Als je in je boek schrijft over politiek, dan heb je het vooral over Den Haag en politici die je bewondert zoals Obama. Maar om de Haagse bubbel door te prikken: voor het terugdringen van ongelijkheid en het bestrijden van ‘economisme’ is een radicaal andere politiek nodig. Alleen een politiek die strijd van onderaf centraal stelt, kan de trend van het gefaseerd inleveren van de afgelopen decennia keren. Een politiek die een aanval op grote bedrijven en banken koppelt aan een programma van investeringen in zorg, onderwijs en betaalbare woningen.

In september gingen in Amsterdam 15.000 zorgwerkers de straat op. Een dag later liepen 2.500 mensen onder de leus Vluchtelingen Welkom. Ik heb je toen niet gezien. Het kan zijn dat je druk bezig was met je boek, maar ik hoop je op 10 oktober in Amsterdam wel tegen het lijf te lopen tijdens de demonstratie tegen TTIP.

Met strijdbare groet,

Ewout van den Berg

Jesse Klaver
De mythe van het economisme
De Bezige Bij / 192 pagina’s / €17,90