Griekenland, Volkseenheid en de lessen uit Chili

Socialisten verwelkomen de linkse afsplitsing van Syriza en de mogelijkheid voor een eenheidsfront van alle krachten die zich verzetten tegen bezuinigingen. Maar binnen deze beweging moeten we het hebben over de kwestie van links en kapitalistische staatsmacht. De Chileense socialist Miguel silva stuurde het volgende bericht.
1 september 2015

De 25 parlementariërs van Syriza die zich hebben afgesplitst van Syriza hebben de naam Volkseenheid gekozen. Deze naam verwijst naar de Volksfront-regering van Chili (19701973) die werd omvergeworpen door de staatsgreep van Pinochet.* Ik denk de meesten van ons die iets weten over de duizend dagen van het Chileense Volksfront het aan iedereen verplicht zijn om het over de hoogte- en dieptepunten van de beweging en de regering te hebben.

Onderdeel van het programma van het Volksfront was de nationalisering van bedrijven, centrale pijlers van de economie en hun integratie in het ‘Sociale Gebied’ van de economie. Daarnaast bevatte het programma veel plannen om het niveau van ongelijkheid te verminderen en de democratische participatie te bevorderen. De regering kwam veel van deze beloftes na.

Binnen enkele maanden werden de banken, de kopermijnen, de textielproductie en andere belangrijke industriële sectoren genationaliseerd en onderdeel gemaakt van het Sociale Gebied. De landhervorming, die al was begonnen door de vorige regering, werd geradicaliseerd. Omdat de markt al gauw stopte te functioneren als een ‘onzichtbare hand’ die productie en distributie verbindt, werd de regering gedwongen een nieuw distributiesysteem op te zetten.

Werkplaatsen

De heersende klasse, zowel binnen als buiten het land, reageerde op deze veranderingen. Eigenaren van transportbedrijven sloten hun bedrijven en kregen andere delen van de economie en een groot deel van de middenklasse achter zich. De actie zelf leidde tot een reactie onder arbeiders die niet konden werken omdat hun bazen hun werkplaatsen hadden gesloten. Ze hadden twee keuzes: thuis blijven of werken zonder bazen.

Wat gebeurde met deze bezette werkplaatsen? Sommige werden door de regering opgenomen in het Sociale Gebied, maar andere werden aan hun lot overgelaten. Nieuwe alternatieven voor de parlementaire democratie bloeiden in de strijd tussen de regering en de kapitalisten. In de landgoederen die werden gecontroleerd door de arbeidersklasse begon zich een nieuw distributiesysteem te wortelen en in de industrie groeiden de stakingscomités, Cordones industriales, die bovendien nieuwe functies op zich namen.

Tijdens de verkiezingen van maart 1973 won het Volksfront nog meer stemmen dan het al had behaald bij de algemene verkiezingen zelf. Dit betekende ook het einde van de onderhandelingen met de heersende klasse. Het leger begon een staatsgreep te plannen, de rechterlijke macht verzette zich tegen veel van de veranderingen die de regering voorstelde en de parlementaire oppositie wilde niet langer onderhandelen.

Wat was het antwoord? Sommige groepen arbeiders begonnen te werken aan de opbouw van nieuwe organisaties van ‘volksmacht’. Anderen concentreerden zich op het winnen van de ‘productiestrijd’ die de regering had voorgesteld. In juni 1973 mislukte een poging tot een staatsgreep door een deel van het leger. Arbeiders uit gebieden waar de volksmacht al bestond namen delen van de hoofdstad Santiago en andere steden over. Massale demonstraties deden Chili op haar grondvesten schudden. De regering kwam onder hevige druk om af te rekenen met de opstandige delen van het leger, met Chileense en buitenlandse kapitalisten en met de rechterlijke en parlementaire oppositie.

Tactieken

Maar, en ik denk dat dit het meest belangrijke is voor ons vandaag, de regering en Salvador Allende zelf dachten nog steeds dat ze de situatie konden controleren met normale parlementaire tactieken, zoals het integreren van een groter deel van het leger in de regering, onderhandelingen, overtuiging, en dergelijke.

De volksmacht, de ‘cordones industriales’ en organisaties op de landgoederen hadden moeten uitgroeien tot een alternatief voor de tactieken die de regering hanteerde na de mislukte staatsgreep in juni. Maar dat gebeurde niet.

Over het algemeen wisten de organisaties van volksmacht niet hoe ze moesten reageren. Sommigen wilden niet als verraders van de regering worden gezien en wachtten daarom af hoe dingen zich zouden ontwikkelen. Anderen opereerden onafhankelijker en voelden dat de tijd van parlementaire actie voorbij was, maar vroegen, eisten, dat Salvador Allende zelf de maatregelen nam.


De volksmacht was hierdoor gedesorganiseerd. Het resultaat was dat toen Pinochet en het leger op 11 september 1973 (de eerste 9/11) toesloegen met dodelijke meedogenloosheid, ze bijna niet op verzet stuitten. Dit is een van de grote en nuttige lessen die het Chileens Volksfront ons kan leren.

Aan de ene kant is volksmacht mogelijk. Honderdduizenden arbeiders kunnen erachter komen dat ze zelf de capaciteit hebben om het land te veranderen. Aan de andere kant moet ver trouwen in een regering die regeert in de naam van volksmacht geen blind ver trouwen zijn. Wanneer de regering haar beloftes nakomt, is dat goed als het helpt als impuls voor echte democratie, voor volksmacht. Maar wanneer de regering haar beloftes niet kan of wil nakomen, moet de beweging haar eigen onafhankelijke en revolutionaire politiek hebben.

Ik geloof dat het Chileense Volksfront ons veel kan leren. Ik kan me voorstellen dat de naam Volkseenheid precies is gekozen omdat het een gevoelige snaar raakt. We moeten echter leren dat ‘eenheid’ soms kan dienen als een middel om volksmacht te bouwen, maar soms ook een obstakel kan zijn als ze is gebouwd op de onderwerping aan het parlement en aan reformistische tactieken.

*De naam van de Griekse partij en de Chileense coalitie is in vele talen hetzelfde, waaronder Spaans en Grieks.