Bleri Lleshi: ‘We moeten vanuit onze identiteiten de solidariteit vinden’

Vorige maand laaide de discussie in België op over racisme. Bleri Lleshi vertelt aan de Socialist wat zijn visie hierop is. Hij is wetenschapper, jongerenwerker en auteur van De neoliberale strafstaat. Momenteel werkt Lleshi aan een nieuw boek over racisme, dat volgend jaar zal verschijnen.

Eind maart deed Bart De Wever – N-VA-burgemeester van Antwerpen - harde uitspraken over Berbers in Antwerpen. Wat is je visie op de botsing tussen hem en Dyab Abou Jahjah van Movement X?
4 juni 2015

Het debat tussen De Wever en Abou Jahjah gaat niet meer om de inhoud. De media spelen het op de man, ‘ego tegen ego’. Als het nieuwsprogramma Terzake mij om commentaar vraagt, dan zeg ik ‘neen’. Ik ga niet over De Wever praten in een studio…

Ik doe dat alleen als we het hebben over racisme in breder perspectief. Helaas spreken weinig organisaties zich uit tegen racisme. In België is een gebrek aan antiracisme niet alleen een probleem van traditionele, maar ook van kleinere partijen. Ze nemen het thema van racisme niet serieus. In een opinieartikel zei ik dat de Belgische PVDA – enigszins vergelijkbaar met SP in Nederland – en Groen ook aan het sukkelen zijn. Dat werd me erg kwalijk genomen. Antiracisme is meer dan tegen extreem-rechts betogen.

Je zegt dat er een taboe op racisme heerst. Wat is racisme en wat doe je om dat taboe te doorbreken?

Ik gebruik de simpele definitie van het onderdrukken en uitsluiten van mensen op basis van hun origine en huidskleur. Met #DailyRacism proberen we via Facebook racisme in België in kaart te brengen en mensen te informeren. Er is bijvoorbeeld een man uit Afrika die in Brussel een huis wil huren. Hij krijgt te horen dat het huis niet meer vrij is, terwijl een blanke persoon er vervolgens wel in mag wonen.

We hebben een heel zwakke antidiscriminatiewetgeving. Sinds 2007 is de wet maar één keer toegepast op de arbeidsmarkt. Hier in België zijn ook de minste migranten aan het werk. Ik vind dat onderwijsdirecteuren, de media, de vakbonden – de organisaties van het middenveld – hier direct iets tegen moeten doen. Zij kunnen dit mee op de agenda zetten.

Welke rol denk je dat de media hierin spelen?

Ik denk dat de media een belangrijke rol spelen – want waar halen we onze informatie vandaan? Maar wie zijn er het meest aan het woord? Blanke mannen tussen de veertig en zestig jaar oud. Dat geeft een eenzijdig beeld. Daarnaast focussen de media alleen op slecht nieuws – als ik een positief resultaat heb behaald met jongerenwerk in Brussel, dan komt er geen journalist.

Het belangrijkste voorbeeld van de sensatiezucht zijn de criminaliteitscijfers. Een vergelijkend onderzoek in heel Europa door Jan van Dijk, een Nederlands criminoloog, wijst uit dat de cijfers overal dalen! Zo worden de cijfers in Engeland al 34 jaar bijgehouden, en de helft van de bevolking denkt dat de criminaliteit toeneemt door de voorpagina’s van The Sun en Daily Mail, terwijl criminaliteit nog nooit zo laag is geweest.

De GAS-boetes zijn in België sinds 2014 ingevoerd. Volgens de wet zijn deze boetes bedoeld om openbare overlast te bestraffen, zoals het gooien van vuilnis op straat. Hoe kijk je tegen die boetes aan? De GAS-boetes worden zeker ook ingezet om protesten te criminaliseren. Nochtans is betogen een basisdemocratisch recht. Wat de GAS-boetes laten zien, is dat justitie faalt. De maatregelen gaan in principe in tegen de Grondwet.

Ik denk dat deze boetes in een groter plaatje van sociaal-economisch beleid passen, waarbij politici met een aantal thema’s de mensen proberen angst aan te jagen. Zo proberen ze de macht te houden. Die thema’s zijn: controle, war on drugs, het migrantenvraagstuk en het veiligheidsbeleid.

Is er dan volgens jou een verband tussen racisme en de bezuinigingen?

Ja, vooral in Nederland is het gelukt om de focus bij de besparingen heel erg te leggen op ‘eigen verantwoordelijkheid’. Dezelfde logica zit achter racisme vandaag de dag. De N-VA laat mensen geloven dat ze overdrijven. Ze zeggen ‘het is je eigen schuld, je eigen verantwoordelijkheid dat je racistisch wordt aangepakt.’

Ik vind het belangrijk om te zeggen dat niet alleen zij die racisme zelf meemaken tegen racisme kunnen opkomen. Er is wel sprake van geïnternaliseerde ‘blanke superioriteit’ in de maatschappij, de geschiedenis van het Westen is die van kolonisatie. Blanke mensen kunnen bijvoorbeeld overal ter wereld reizen, maar als je vlucht uit Arabische of Afrikaanse landen, beland je op de bodem van de zee.

Wat is dan je oplossing voor racisme?

Als je vindt racisme alleen door mensen met migratieachtergrond bestreden moet worden of dat alleen vrouwen feministisch kunnen zijn, zit je volgens mij vast in verouderde denkpatronen. Die ideeën zijn achterhaald en kunnen schade toebrengen aan de sociale bewegingen.

We moeten intersectioneel denken, we moeten vanuit verschillende lagen van onze identiteiten de solidariteit vinden. Ik maak vaak de vergelijking met seksisme. Ik weet niet hoe het is om als vrouw seksistisch behandeld te worden – maar ik kan als man met een migratieachtergrond ook voor feministische politiek zijn.