Welke rol spelen studenten in de klassenstrijd?

De huidige studentenbezetting aan de Universiteit van Amsterdam (UvA) wijst op de belangrijke rol die studenten kunnen spelen in de strijd tegen bezuinigingen en neoliberalisme. Maar marxisten zeggen dat alleen de arbeidersklasse het einde van het kapitalisme kan bewerkstelligen. Dus waarom besteden revolutionairen zoveel tijd aan studentenstrijd?
16 april 2015

Door John Sinha

Het is waar dat de studenten, vanwege hun verhouding tot de productiemiddelen, niet worden uitgebuit als arbeiders, en niet dezelfde strategische kracht hebben tegen het kapitalisme. Maar als dat het enige was dat telde, zou het leven voor revolutionairen een stuk eenvoudiger zijn.

Universiteiten spelen een belangrijke rol in de kapitalistische maatschappij als’ideeënfabrieken’, plaatsen waar de ideologie van de heersende klasse wordt ontwikkeld en gepropageerd. De universiteit is de traditionele plek waar de opiniemakers van morgen worden opgeleid. De meeste witteboordenarbeiders, of het nu leraren, advocaten, journalisten of predikanten zijn, beginnen hun opleiding aan de universiteiten.

Daarom zijn dit ruimtes die ideologisch worden betwist. Studenten hebben vaak meer vrije tijd en minder familieverplichtingen dan andere groepen in de samenleving (hoewel het neoliberalisme dit verschil verkleint). Deze vrijheid kan hun de gelegenheid geven om een deel van de geleerde ‘wijsheid’ die domineert in de samenleving ter discussie te stellen, zoals de noodzaak van bezuinigingen of streng migratiebeleid.

Elite

In het verleden dienden universiteiten alleen maar om een kleine bevoorrechte elite op te leiden. Maar sinds de massale uitbreiding van het hoger onderwijs in de jaren zestig, is de ervaring van hoger onderwijs radicaal veranderd. In het bijzonder door de massale komst van vrouwen in het universitaire leven is deze bevoorrechte positie beëindigd.

De rol van student is slechts een tijdelijke, de meeste studenten zullen witteboordenarbeiders worden. En de traditioneel geprivilegieerde beroepen die normaal voorbehouden zijn aan universitair afgestudeerden, zoals het onderwijs, zijn steeds meer ‘geproletariseerd’ als gevolg van het neoliberalisme, met het opleggen van dezelfde soort bestuurlijke discipline die gereserveerd was voor blauweboordenarbeiders.

Studenten kunnen niet worden uitgebuit als arbeiders, maar hun ervaring aan de universiteit leidt er vaak toe dat ze zich geatomiseerd, onveilig en vervreemd voelen. De impact van neoliberalisme op de universiteit heeft deze angsten alleen maar vergroot. Het neoliberalisme heeft het gevoel van vervreemding vergroot dat studenten en academici voelen in relatie tot hun instellingen. Het opleggen van neoliberale ‘hervormingen’ door de overheid heeft ertoe geleid dat een business- managementcultuurvoet aan de grond krijgt binnen het universiteitsbestuur.

Universitair bestuur hoeft minder verantwoording af te leggen aan de academische gemeenschap van studenten en medewerkers. De betalingsongelijkheid is toegenomen doordat leidinggevend personeel de behoefte voelt om zichzelf CEO-salarissen toe te kennen, terwijl lager personeel lijdt onder de onzekerheid van eindeloze tijdelijke contracten, en een steeds bureaucratischer target-gedreven managementcultuur het stressniveau heeft opgevoerd doordat de loopbaanperspectieven van studenten en medewerkers afhankelijk zijn van het halen van bepaalde scores, of het produceren van een aantal publicaties in wetenschappelijke tijdschriften. Dit is wat ligt achter een belangrijke eisen van de studenten die het Maagdenhuis bezetten: het einde van Profiel 2016.

Voorhoede

Een van de meest opvallende kenmerken van het afgelopen decennium is de mate waarin studenten in de voorhoede hebben gestaan van de strijd tegen het neoliberalisme, en de vorm van die weerstand hebben beïnvloed. In 2010 zag Groot-Brittannië een enorme golf van protest toen de regering het collegegeld verdrievoudigde.

Deze protesten hadden een grote impact op de arbeiders en hielpen om de publieke opinie tegen de bezuinigingen te keren. Tussen 2011-13 zag Chili massale protesten tegen het model van privatisering van het hoger onderwijs dat was achtergelaten door de dictatuur van Pinochet. In 2012 brachten massale studentenprotesten de provinciale regering een nederlaag toe: die moest aftreden, en haar haar plan om het collegegeld te verdubbelen werd gestopt.

Studenten hebben een belangrijke rol gespeeld bij het initiëren en leiden van revolutionaire situaties en massale klassenstrijd. Studenten speelden een belangrijke rol bij het omverwerpen van de dictatoriale regimes in Tunesië en Egypte. Ook waren ze katalysator bij een massale golf van klassenstrijd in Frankrijk in 1968, en de Italiaanse ‘Hete Herfst’ in 1969 Maar toch zetten sommige linkse commentatoren studenten vaak weg als ‘rijkeluiskinderen’. Studenten hebben niet de macht om het kapitalisme omver te werpen, maar het voorbeeld van hun moed, verbeeldingskracht, energie en opstandigheid kan vaak arbeiders inspireren om het gevecht af te maken dat de studenten begonnen.