Nederlandse oorlogsmisdaden op Bali
Door Thomas Hofland
In september dit jaar bood de Nederlandse ambassadeur in Indonesië, Tjeerd de Zwaan, namens de Nederlandse regering excuses aan voor ‘excessen’ in Indonesië tijdens de Nederlandse bezettingsoorlogen (eufemistisch bekend als ‘politionele acties’). De excuses waren vooral gericht aan het adres van nabestaanden uit Zuid-Sulawesi en Rawagede, maar de Zwaan gaf aan dat het ging om ‘brede excuses’, die gelden voor alle standrechtelijke executies in die periode.
Zogenaamde ‘algemene excuses’ zijn nooit gemaakt, om veel schadeclaims te voorkomen. Het precieze aantal Indonesiërs dat is gedood tijdens de koloniale oorlog is onmogelijk te achterhalen, maar schattingen liggen rond de 150.000.
Nederland heeft lange tijd geprobeerd de gruweldaden uit het eigen koloniale verleden in de doofpot te stoppen en te negeren. Nu er steeds meer misdaden aan het licht komen, wordt het voor de regering moeilijker om vol te houden dat het gaat om incidenten. Voormalig sergeant Feddy Poeteray van de KNIL-eenheid Gadja Merah (‘Rode Olifant Brigade’) verklaarde in Vrij Nederland: ‘Wij hadden maar één taak gekregen van generaal Spoor en koningin Wilhelmina, en dat was de kolonie beschermen. Dat daarbij onschuldige burgerslachtoffers vielen, was niet te voorkomen.’
De hoogste militair op Bali, kolonel Ter Meulen, sprak zelfs van ‘nazipraktijken waartegen de beschaafde wereld de afgelopen jaren heeft gevochten’. De slachtoffers die werden gemaakt waren vooral ‘onbetekenende opstandelingen’, aldus Ter Meulen die dit ook aangaf bij de legerleiding. Hij vond geen gehoor.
Volgens KNIL-kapitein Van Oldenborgh was het belangrijk om de tegenstander verliezen toe te brengen. Hij pleitte daarom voor het inzetten van Piper Cub- en B-25-gevechtsvliegtuigen. In totaal zijn er 2000 Balinezen vermoord tijdens de oorlog met Nederland.
Jeffry Pondaag van het Comité Nederlandse Ereschulden zei op 19 november in het NCRV-programma Altijd Wat dat nabestaanden van de oorlogsslachtoffers op korte termijn nieuwe rechtszaken zullen aanspannen tegen de Nederlandse staat. Dit naar aanleiding van nieuwe ooggetuigenverklaringen van Indonesiërs.
Nog steeds taboe
Onderzoeker Geoffrey Robinson publiceerde in 1995 het boek The Dark Side of Paradise: Political Violence in Bali. Hij beschreef wat voor vreselijke taferelen zich hadden afgespeeld op Bali. Toen wilde niemand naar hem luisteren, en ook nu nog lijkt het koloniale verleden een taboe. NRC citeerde in augustus 2013 Tweede Kamerlid Han ten Broeke (VVD), die zei bang te zijn dat ‘de doos van Pandora wordt geopend als we excuses gaan maken voor allerlei fouten uit het verleden’.
SP, PvdA en PvdD steunden in 2012 als enige partijen een voorstel van drie Nederlandse instituten die onderzoek doen naar oorlog om een grootschalig onderzoek naar de oorlog in Indonesië te doen. Het CDA gaf bij monde van toenmalig Kamerlid Ormel aan dat ze ‘druk bezig met de euro’ waren. Een te verwachten reactie van een partij wiens leider ooit zei trots te zijn op de VOC-mentaliteit.