Steunen we de staking van cipiers?

Het gevangenispersoneel is vandaag, donderdag 25 april, in staking en demonstreert in Den Haag. Hun acties zijn gericht tegen de bezuiniging van 340 miljoen euro die het kabinet wil doorvoeren in het gevangeniswezen: er gaan honderden banen verloren, en ʻde veiligheidʼ zou in het geding zijn. Wat vinden socialisten?
25 april 2013


Door Mark Kilian

De bezuinigingen leiden tot de sluiting van elf van de 29 gevangenissen. Langgestraften moeten de laatste anderhalf jaar van hun straf thuis uitzitten met een enkelband, en ongeveer 700 banen zullen verdwijnen. Het gevangenispersoneel verzet zich tegen de ontslagen, gesteund door burgemeesters uit het land.

Voorspelbaar, wordt ook het argument gehanteerd dat met de sluiting de orde slechter te handhaven is. ʻDe veiligheid komt ernstig onder druk te staanʼ, zei directeur De Groen van de gevangenis in Almere. ʻDe criminaliteit neemt nog steeds in ernst en in omvang toe. En er lopen nog steeds meer dan vijftienduizend veroordeelde criminelen vrij rondʼ, zei PVV-Kamerlid Lilian Helder.

Maar dat is een leugen. Het aantal misdrijven daalde volgens het CBS in de afgelopen tien jaar, van 1,4 miljoen naar minder dan 1,2 miljoen in de periode 2002-2010. Wel delen rechters steeds meer, en strengere straffen uit. De straffen voor ernstige geweldsdelicten bijvoorbeeld, zijn de laatste tien jaar met bijna drie procent per jaar gestegen. Dat houdt de gevangenissen vol.

Slachtoffers

Om het verdwijnen van eenpersoonscellen op te vangen, wordt het aantal meerpersoonscellen verdrievoudigd (van 1000 naar 3000). Zo blijft een bestand van 11.000 plekken intact. De bezuinigingen gaan dus gepaard met een ʻproductiviteitsstijgingʼ in de justitiële sector. Op iets langere termijn wordt ook ruimte geschapen voor particuliere gevangenissen, net als in België en Groot-Brittannië.

De bezuinigingen treffen de gedetineerden hard. En we hebben te maken met een justitieel systeem waar sjoemelende bankiers vrij rondlopen en hun slachtoffers de cel in gaan. Gevangenen zijn de meest kansarme en gemarginaliseerde individuen in onze maatschappij. Een groot deel van hen is jong (onder de 35 jaar), arm, laag opgeleid, en relatief vaak niet-wit. Hun positie moet uitgangspunt zijn voor onze solidariteit.

In 1988 bleek dat twee op de drie gevangenen geen hogere opleiding had dan lagere school, en dat meer dan 80 procent geen werk had op het moment van veroordeling. Een op de vijf heeft zelfs een verstandelijke beperking. Dat een kwart van de gevangenen vast zit voor drugsdelicten is dus niet vreemd.

Per honderdduizend inwoners zitten zes keer zoveel ʻniet-westerse allochtonenʼ (lees: niet-witte mensen) vast als autochtonen. ʻVreemdelingen in afwachting van uitzettingʼ vormen inmiddels 10 procent van de Nederlandse gevangenen.

Hun avond- en weekendprogramma wordt afgeschaft, en sommigen mogen geen arbeid meer verrichten. Ook op verlof wordt bezuinigd. Bovendien worden de meeste gevangenen gedwongen om een cel te delen. De meerderheid wil dat niet, omdat dit een onveilig gevoel geeft. Er zijn meldingen van agressie en seksuele intimidatie, zoals een gevangene die in 2008 met kokend water werd overgoten door een celgenoot. Gevangenissen registreren deze zaken niet eens.

Gevangenissen zijn wreed en grotendeels zinloos. De geregelde zelfmoorden – circa 15 per jaar – bewijzen hoe ellendig sommige gevangenen eraan toe zijn. Wie iets aan criminaliteit wil doen, pakt de armoede aan en zorgt voor een volwaardig inkomen voor iedereen. Dan kunnen de meeste inrichtingen gewoon dicht – maar niet op de manier zoals dat nu gebeurt.

Tegenstrijdig

Wat betekent deze analyse, waarbij de belangen van gevangenen centraal staan, voor onze houding tegenover het gevangenispersoneel? Cipiers hebben een tegenstrijdige positie in het justitiële systeem, en dat maakt het lastiger voor socialisten om zonder voorbehoud solidair te zijn. Bewaarders hebben zowel een zorgfunctie als een centrale rol bij de directe ordehandhaving. Daarom is de verhouding van personeel tot gevangenen niet hetzelfde als zorgwerkers tot hun cliënten of docenten tot leerlingen.

Gevangenispersoneel zit door de aard van hun werk in de rol van onderdrukker, waardoor hun relatie tot gevangen er één is van permanent (potentieel) conflict. Gedetineerden klagen dan ook over willekeur bij het handhaven van de regels, en 15 procent zegt dat het personeel hen racistisch behandelt. Het werk van gevangenisbewaarder heeft een inherent reactionair karakter. Precies daarom is het problematisch dat vakbond en woordvoerders van gevangenispersoneel de law-and-orderkaart spelen, en verklaren dat de maatschappij erg onveilig wordt door 2000 mensen met een enkelbandje.

Dat gezegd hebbende, zijn de eisen van de stakende cipiers legitiem. De bezuinigingen moeten van tafel en de acties om dit af te dwingen verdienen onze steun. Voor zover het gevangenispersoneel zorgrol heeft, wordt die nu afgebroken. Zo worden ze steeds meer gewoon bewakers. Zowel personeel als gevangenen hebben hier geen belang bij.

Maar onze steun voor de staking is kritisch. Er zijn andere eisen denkbaar, waarmee het personeel de belangen van gedetineerden (en zichzelf) beter zou dienen: minder gedetineerden, lagere straffen, geen gedwongen meerpersoonscellen en een humaner regime. Dat zou de kans op incidenten en onveilige situaties ook verder verkleinen.

De staking van gevangenispersoneel is op een ander vlak wel onverkort goed nieuws. Dat de regering het nu aan de stok krijgt met haar eigen repressie-apparaat, is voor Rutte een probleem erbij. De acties kunnen een uitstraling hebben naar andere groepen. Want als gevangenispersoneel zich kan verzetten tegen de bezuinigingsdrift, waarom zorgwerkers en docenten niet?

  • Wil je reageren op dit artikel? Stuur ons een mail.
  • Met socialisme.nu en De Socialist proberen we socialistische ideeën toegankelijk te maken voor iedereen. Om dit te blijven doen kunnen we alle hulp gebruiken. Wil jij ons ook steunen? Neem dan een abonnement op De Socialist of word donateur: vul hier het formulier in.