Schuldencrisis verspreidt zich van Griekenland over Europa
Door Alex Callinicos
Deze ontwikkeling markeert een heel scherpe verandering in het politieke klimaat. De afgelopen weken was de algehele toon van het politieke commentaar dat de eurozone zichzelf eindelijk bijeenraapte. Als gevolg daarvan begonnen de financiële markten ook te stijgen. De bron van het optimisme was de aankondiging van Mario Draghi, de president van de Europese Centrale Bank (ECB) eind augustus, dat hij bereid was om Spaanse en Italiaanse staatsobligaties op te kopen.
Dit was belangrijk omdat de Italiaanse en Spaanse staten slopend hoge rentes moesten betalen om te kunnen lenen. Na Draghi’s aankondiging werd het verschil tussen hun rentes en die van Duitsland dan ook substantieel kleiner. Er waren wel nogal wat kleine lettertjes. Spaanse en Italiaanse regeringen zouden moeten instemmen met verdere neoliberale ‘hervormingen’ met de zogenaamde trojka van ECB, Europese Commissie en Internationaal Monetair Fonds.
Draghi’s plan wordt gesteund door de Duitse bondskanselier Angela Merkel. Maar Jens Weidmann, de president van de Duitse centrale bank, voert campagne tegen het plan. Weidmann waarschuwt dat geld pompen in landen met grote schulden kan leiden tot hyperinflatie á la Zimbabwe. Tot dusver is Draghi’s plan nog niet ingestort. De belangrijkste ontwikkeling is dat Spanje, de op drie na grootste economie in de eurozone, een vergelijkbare kant op gaat als Griekenland — waar bezuinigingen economische depressie, politieke chaos en sociale weerstand hebben opgeroepen.
Mariano Rajoy, de razend impopulaire rechtse premier van Spanje, is doodsbang voor het idee om steun te vragen van het ECB. Zoals Ewan Cameron-Watt van fondsbeheerder BlackRock het al uitdrukte: ‘Hij kan zeker de mannen in zwarte pakken niet verkopen’ — de trojka-inspecteurs die verdere bezuinigingen doordrukken in Griekenland.
Beperkt
De ruimte voor Rajoy om te manoeuvreren is echter beperkt. De Spaanse banken hebben de molensteen om hun nek van oninbare schulden die zijn opgebouwd tijdens de vastgoedbubbel van de afgelopen tien jaar. De meest recente schattingen zijn dat ze bijna €60 biljoen extra kapitaal nodig zouden hebben — en sommige analisten zien zelfs die schatting te optimistisch. Tegelijkertijd krimpt de Spaanse economie, dus heeft Rajoy het geld van de Europese Unie (EU) nodig.
Maar de bezuinigingen vergroten de scheuren in de Spaanse staat. De heersende Spaanse Volkspartij (Partido Popular) is de politieke erfgenaam van generaal Franco’s dictatuur, die systematisch de rechten van Baskische en Catelaanse volkeren onderdrukte. De Catelaanse regionale regering heeft net algemene verkiezingen uitgeroepen als aanloop naar een referendum voor onafhankelijkheid. De Catelaanse nationalisten zijn al in conflict met Rajoy omdat hij de macht van de provincies wil verkleinen. Nu zijn ze ook woedend over de bezuinigingen die hen worden opgelegd.
De Financial Times schreef: ‘De Eurocrisis heeft regeringen omvergeworpen in de Europese periferie en bedreigt nu het overleven van een natiestaat. De scheuren binnen de EU tussen noord en zuid beginnen zich te openen binnen lidstaten. Toen de Soviet-Unie en een aantal van haar bufferstaten zich opsplitsten aan het eind van de Koude Oorlog, zagen EU-leiders dit uitoefenen van het democratische recht op zelfbeschikking als iets goeds. Maar het idee dat separatisme in de gevestigde structuren van West-Europa zou kunnen doordringen is hen volkomen vreemd.’
De Griekse ziekte verspreidt zich. Maar politieke en sociale breuken nemen verschillende vormen aan door Europa heen. Griekenland heeft een bijzonder sterke arbeidersbeweging en radicaal-links — vandaar de schaal van sociaal verzet die we zagen in de algemene staking van vorige week. Spanje heeft ook sterke sociale bewegingen, maar lijdt onder een zwak politiek links en de erfenis van het franquisme, dus ontwikkelt de situatie zich daar anders. Maar overal zijn de grimmige tekenen van de reactie — van de snelle groei van de Gouden Dageraad in Griekenland tot de dreigende toon van de Spaanse militairen naar de separatisten. Gelukkig groeit ook het verzet overal.
Dit is een vertaling van de Socialist Worker.