Tijdbom tikt onder economie Nederland
Door Ewout van den Berg
Vergeleken met andere Europese economieën lijkt er weinig aan de hand. De Nederlandse staatsschuld ligt met 65 procent van het bbp ruim onder die van zuidelijke lidstaten zoals Italië (121 procent) en is ook minder dan in andere kernlanden zoals Duitsland (82 procent). De handelsbalans laat nog steeds een flink overschot zien.
De jeugdwerkloosheid staat met 7,4 procent in contrast met de positie van jongeren in de rest van de EU, waar gemiddeld een op de vijf jongeren tussen 15 en 25 jaar werkloos is. De krimp met 0,3 procent van de Nederlandse economie vorig kwartaal betekent nog altijd een kleine groei van 1,1 procent ten opzichte van hetzelfde kwartaal vorig jaar.
Maar er zijn steeds meer signalen dat hieraan een einde komt. Als enige van de vijf grootste economieën van de eurozone kromp de Nederlandse economie het laatste kwartaal. Groeide de economie vorig jaar nog met 1,7 procent, nu voorspelt De Nederlandsche Bank dat deze dit jaar zal stagneren.
Ook minister Verhagen van Economische Zaken geeft toe dat ‘de seinen van de economie op oranje staan’. De onrust in de eurozone en de zich verdiepende crisis leiden ertoe dat het scenario voor de komende jaren uiterst onzeker is. Er zijn een aantal grote bedreigingen voor de Nederlandse economie.
Exportoverschot
Hoewel Nederland tot de kern van de eurozone behoort, voelt het ook de crisis die vooral in landen uit de periferie toeslaat. Nederland heeft een groot exportoverschot met landen die midden in de eurocrisis zitten. Het totale overschot op de handelsbalans met Italië, Spanje en Portugal is nu nog meer dan 16 miljard.
De economische krimp met daarbovenop het door kernlanden afgedwongen bezuinigingsprogramma zorgen ervoor dat deze export alleen maar zal afnemen. Ook in Duitsland, de belangrijkste Nederlandse handelspartner, staat de export onder druk en wordt er serieus rekening gehouden met een recessie.
Hierbovenop komt dat Nederland een relatief grote financiële sector heeft. Nederlandse banken zitten diep in de schulden van landen uit de periferie. Zo schreef ING eerder 467 miljoen af op Griekse staatsobligaties en hebben Nederlandse banken nu in totaal 129,5 miljard aan Italiaanse en Spaanse schuldpapieren uitstaan.
Een (gedeeltelijke) kwijtschelding van deze staatsschulden zal grote gevolgen hebben voor de solvabiliteit van Nederlandse banken. Dit is ook de reden waarom Rutte en De Jager zich consequent achter Merkel scharen in het afdwingen van een keiharde bezuinigingsagenda op landen uit de periferie.
De Nederlandse financiële sector speelt ook een sleutelrol als het gaat om het faciliteren van belastingontwijking van multinationals. Van de 100 grootste bedrijven ter wereld maken er 82 gebruik van Nederland als doorvoerhaven om belastingtechnische redenen. De Volkskrant meldde in oktober dat Nederland hiermee ‘het op een na belangrijkste belastingparadijs ter wereld’ is.
De Nederlandsche Bank schat deze totale geldstroom jaarlijks op 18.000 miljard euro. Vanuit de staat zijn er pogingen om deze belastingontwijking tegen te gaan. Eventuele maatregelen zullen dit niet in een klap onmogelijk maken, maar het geld dat Nederland hier nu mee ‘verdient’ staat onder druk.
Schuldenberg
Daarbij komt dat de schuldenberg van huishoudens in Nederland enorm is. Gedreven door een constante stijging van de huizenprijzen steeg de totale hypotheekschuld tot 629 miljard. Jan Hein Strop schrijft hierover in De Pers: ‘In geen land ter wereld staat zoveel hypotheekschuld uit als percentage van het bruto binnenlands product als in Nederland (106 procent, tegenover 71 procent in de VS).’
De woningverkoop is nu de laagste in 20 jaar en de huizenprijzen blijven dalen. Investeringsbedrijf Dynamic Credit schat dat er zo’n 300.000 inkomens de komende jaren in de problemen gaan komen. Met een verslechterende economie en toenemende werkloosheid zijn de groeiende hypotheekschulden een tikkende tijdbom onder de Nederlandse economie.
Net als in de rest van de eurozone versterken de bezuinigingen van de Nederlandse regering de crisis. Door de lagere overheidsinvesteringen daalt niet alleen de productie maar ook de werkgelegenheid.
Terwijl er per saldo het afgelopen jaar nog 33.000 banen bij kwamen, gingen er 15.000 verloren bij de overheid. ‘De wens tot harder bezuinigingen vergroot de economische neergang’, schreef de liberale econoom Bas Jacobs eerder al in reactie op de Miljoenennota.
Naast bezuinigingen in de publieke sector zullen er de komende tijd ook steeds meer massaontslagen voorkomen bij grote bedrijven. RTL4 sprak eerder al over een ‘ontslaggolf’ die Nederland te wachten staat. Een greep uit de recente aankondigingen laat zien dat dit al begonnen is. Bij Aegon verdwijnen 300 banen, bij DSM 130 terwijl bij Scania 220 tijdelijke werknemers zullen verdwijnen. Ook bij de ING verdwijnen er banen: 2.700 mensen worden ontslagen ondanks de met 600 procent gestegen kwartaalwinst van 1,7 miljard euro.
Terwijl bedrijven overal hun winsten opschroeven door belastingontwijking en ‘saneringen’ wordt de rekening van de crisis neergelegd bij werkende mensen. Een antwoord op deze ontslagen en corrupte praktijken zou ook juist dit punt moeten maken: wij gaan de crisis niet betalen, stuur de rekening retour aan de veroorzakers.