Israëllobby: feit en fictie

Stephen Walt en John Mearsheimer schreven enkele jaren geleden hun controversiële stuk ‘The Israel Lobby’, over de bijzondere relatie tussen Israël en de Verenigde Staten, maar kregen het toen niet gepubliceerd. In maart vorig jaar verscheen het alsnog in de London Review of Books. Door de recente publicatie van een uitgediepte versie in boekvorm laaide de discussie weer op. Karwan Fatah-Black levert commentaar op hun uitgangspunt.
1 januari 2007

Walt en Mearsheimer stellen in hun artikel dat de VS geen strategisch belang hebben bij het steunen van Israël. Sterker nog, die onophoudelijke steun creëert moeilijkheden voor de VS. Bondgenootschappen met Arabische staten zouden moeilijker worden en daardoor zou het lastiger zijn om de regio te stabiliseren. Ook de obsessie van het Pentagon met de Iraanse dreiging wordt door de schrijvers gekoppeld aan belangen die eigenlijk Israëlisch zijn, maar door de VS zijn overgenomen. Ze stellen dat de zogenaamde Israëllobby erin is geslaagd Amerikanen ervan te overtuigen dat de belangen van Israël en de VS identiek zijn, en dat deze lobby daardoor het Amerikaanse buitenlandbeleid heeft gekaapt.

Door deze hechte relatie aan te vallen hebben de schrijvers zich de woede van heel pro-Israëlisch Amerika op de hals gehaald. Het duurde dan ook niet lang voor beiden als antisemieten werden neergezet.

De aanklacht van vermeend antisemitisme is onterecht. Het is niet zo dat de schrijvers een geheime Joodse samenzwering zien die achter de schermen aan de touwtjes trekt. Walt en Mearsheimer beschrijven een losse coalitie van groepen die er buitenproportioneel goed in zijn geslaagd om Amerikaans beleid te beïnvloeden. Beide auteurs steunen overigens de Israëlische staat en beschrijven zichzelf als ‘philo-semites’: mensen met warme gevoelens voor de Joodse cultuur en de bijdrage van de Joodse traditie aan de wereldgeschiedenis. De aantijging van antisemitisme is een wapen dat vaker wordt ingezet tegen critici van Israël. Soms is dit terecht, maar in dit geval zeker niet.

Dat neemt niet weg dat er iets schort aan de stelling van Walt en Mearsheimer. De steun aan Israël is inderdaad niet in het belang van gewone Amerikanen. Er is echter wel een deel van de Amerikaanse heersende klasse dat een groot strategisch belang heeft bij die hulp. Dit is niet alleen een economisch belang van wapenproducenten en oliemagnaten, zoals soms wordt beweerd, maar gaat verder dan dat.

Israël is de meest trouwe bondgenoot van de VS in het Midden-Oosten, dat op het kruispunt ligt van drie continenten. Aziatische machten zijn zich aan het ontwikkelen en kijken met een schuin oog naar Afrika. Ondertussen cirkelen alle industriële machten rond de grote olievoorraden in het gebied. Controle over de oliekraan betekent controle over de industriële staten in Europa en met name Azië, die daarvan afhankelijk zijn. Israël is op dat schaakbord een regionale bondgenoot die niet snel zal overlopen naar de andere kant, zoals Arabische staten dat wel doen. Het land is sterk afhankelijk van Amerikaanse steun en heeft zich omringd met vijanden. Met een superieur leger en kernwapens vormt het een permanente dreiging naar andere staten in de regio. Kortom, Israël is van groot geostrategisch belang en om die reden houden de VS deze staat in stand, ondanks de enorme kosten.

Veel Joden over de hele wereld zijn zich, om onjuiste maar begrijpelijke redenen, in de afgelopen zestig jaar met Israël gaan identificeren. In de gevallen dat zij de middelen hebben om ‘hun’ staat te steunen doen zij dat. Zo wordt er gelobbyd op tal van plekken om de steun aan Israël te versterken. Omdat reële geostrategische belangen van de VS samenvallen met de belangen van deze lobbygroepen lijken ze heel succesvol. Het zijn denktanks die meedenken over de beste koers en de details van de steun. Op dat niveau spelen ze vooral een assisterende rol in een steun die sowieso bestaat. Bovendien maken deze lobbygroepen agressief propaganda om critici van Israël de mond te snoeren. Maar dit alles betekent dat deze lobbygroepen zich inzetten voor de belangen van het Amerikaanse imperialisme, in plaats van andersom zoals wordt beweerd door Walt en Mearsheimer.

De bevolkingen in het Midden-Oosten hebben langer vredig met elkaar geleefd dan niet. Pas toen het zionisme erin slaagde om in eerste instantie een kleine minderheid van de Joden te overtuigen dat hun belangen samen zouden vallen met Brits en Amerikaans imperialisme, ontstonden de problemen. Joden in Israël en daarbuiten hebben er belang bij te weigeren nog langer de stormram van de VS in het Midden-Oosten te zijn. Als dit zou lukken, zou een groot deel van de vijandigheid die buurstaten tegen Israël koesteren verdwijnen. De toekomst voor Joden in het Midden-Oosten ligt daar, en niet als eenenvijftigste staat van de VS.