Het nieuwe Caïro in Wisconsin

Sinds Valentijnsdag voeren tienduizenden ambtenaren en sympathisanten in de Amerikaanse staat Wisconsin massaal actie tegen een aanval op hun levensstandaard en vakbonden. Het staatsparlement in de hoofdstad Madison is bezet en fungeert als bruisend centrum van verzet. Zelfs de politie heeft zich solidair verklaard. Het conflict markeert de opkomst van een nieuwe, militante arbeidersbeweging in de VS.
28 februari 2011

Door Arwin van der Zwan

Aanleiding voor deze explosie van volkswoede is de zogenaamde Budget Repair Bill, waarmee de onlangs verkozen Republikeinse gouverneur Scott Walker niet alleen het begrotingstekort van Wisconsin wil verhalen op gewone mensen, maar tegelijkertijd de vakbonden in de publieke sector de nek wil omdraaien. De nieuwbakken gouverneur had echter geen rekening met gehouden met de kracht van de georganiseerde arbeidersklasse.

Bezuinigingen

De plannen zijn niet minder dan een dolk in de rug van werkende mensen. Om het acute begrotingstekort van een bescheiden 136,7 miljoen dollar te dichten, wil Walker dat ambtenaren twee keer zoveel gaan bijdragen aan hun ziektekostenverzekering. Daarnaast moeten zij 5,8 procent van hun inkomen gaan afdragen als pensioenpremie. Dit komt neer op een effectieve loonsverlaging van bijna tien procent.

Om zijn doel te bereiken speelt gouverneur Walker een smerig spel. Met behulp van de media tracht hij de ambtenaren af te schilderen als profiteurs van uitzonderlijk ruime arbeidsvoorwaarden. Maar werknemers in de publieke sector betalen dit in Wisconsin geheel uit eigen zak betalen. Sterker nog, het loonpakket voor een ambtenaar is gemiddeld 4,8 procent minder dan die van een identieke collega in de private sector.

Terwijl volgens Walker de huidige financiële malaise vraagt om “offers van iedereen,” zwijgt de gouverneur over de 140 miljoen dollar belastingverlaging voor bedrijven die hij direct bij zijn aantreden heeft doorgevoerd. Zijn campagne om het gouverneurschap werd dan ook zwaar gesubsidieerd door bijvoorbeeld de kapitalisten Charles en David Koch, twee aartsconservatieve miljardairs die jaarlijks kapitalen spenderen aan hun rechtse hetze tegen de vakbonden.

Aanval op de vakbonden

De onzaligmakende Budget Repair Bill is namelijk boven alles een rechtse poging om de macht van de vakbonden te breken. Zo wil de Republikeinse gouverneur de ambtenarenvakbonden het recht ontnemen om collectief te onderhandelen over secundaire arbeidsvoorwaarden. Bovendien wordt het verboden voor ambtenaren om te staken, waardoor zij zich onmogelijk kunnen verdedigen tegen toekomstige aanvallen.

Als de Budget Repair Bill wordt aangenomen, betekent dat in feite de nekslag voor het bestaan van de vakbonden in de publieke sector. Maar de ontwikkelingen in Wisconsin staan niet op zich. Zij zijn een volgende fase in de neoliberale kruistocht van de Amerikaanse bazen tegen de arbeidersklasse. De economische crisis wordt, net als in Nederland, aangegrepen om de verworvenheden van werkende mensen verder uit te hollen.

Sinds de vrijemarktpolitiek van Ronald Reagan in de jaren tachtig is het Corporate America gelukt om de georganiseerde arbeidersklasse in het defensief te drukken. Voor die tijd was meer dan dertig procent van de arbeiders lid van een vakbond. Tegenwoordig is dat slechts 11,9 procent. Begin jaren zeventig deden zich per jaar honderden stakingen voor met meer dan duizend deelnemers. Vandaag de dag zijn dat er minder dan tien. Het gemiddelde reële arbeidersloon is sinds begin jaren tachtig met een kwart gedaald.

Met de electorale overwinningen van de Republikeinen in november heeft rechts het initiatief veroverd op de teleurstellende Obama. De onvrede over de politiek van de Democraten heeft ook de groei van de Tea Party, een soort Amerikaanse PVV, een flinke impuls gegeven. Dit momentum wordt nu gebruikt door de heersende klasse voor een frontale aanval op de ambtenarenvakbonden, met een organisatiegraad van ruim 36 procent verreweg hun sterkste vijand. Dat is waar dit conflict over gaat.

Verzet

Tot ieders verbazing hebben de aanvallen een ongekend fel en strijdbaar protest losgemaakt. Wisconsin is getuige van de grootste demonstraties sinds de Vietnam oorlog. Er is een enorme betrokkenheid vanuit de gemeenschap en ondertussen ook de rest van het land. Duizenden docenten meldden zich ziek, waardoor scholen in 35 districten hun deuren moesten sluiten. Nog eens duizenden andere ambtenaren en solidaire scholieren en studenten sloten aan bij de ‘sick-in’ van de onderwijzers en omsingelden het staatsparlement, de Wisconsin State Capitol.

Sindsdien is hun aantal gegroeid tot enkele tienduizenden per dag, met een piek van 100.000 afgelopen zaterdag. Onder het motto ‘Kill the Bill’ gingen honderden demonstranten zelfs over tot een spontane bezetting van het Capitool. Door nachtenlang te overnachten in het overheidsgebouw en de vertrekken van parlementsleden fysiek te blokkeren, verhinderden de demonstranten dat op de geplande dag de wetsvoorstellen werden aangenomen.

Het Capitool is het Tahrirplein van deze opstand in de maak. De ronde zaal van het parlementsgebouw is behangen met vlaggen die verwijzen naar de opstanden in het Midden-Oosten, zoals ‘Demonstreer als een Egyptenaar’ of ‘Walker, Mubarak of the Midwest’. Binnen bewijzen de demonstranten dat zij geen bazen nodig hebben om de maatschappij te organiseren. Overal is voor gezorgd: van voedsel tot schoonmaakroosters, van kinderopvang tot gevonden voorwerpen.

In binnen- en buitenland hebben de ambtenaren de publieke opinie achter zich. Zo zijn in tientallen Amerikaanse steden, zoals Los Angeles, New York en Miami, solidariteitsdemonstraties georganiseerd waar honderden en soms duizenden mensen aan meededen. In Wisconsin zelf bezorgt een pizzeria inmiddels alleen nog maar pizza’s die als teken van solidariteit door mensen uit de hele wereld, inclusief stakende arbeiders uit Egypte, voor de bezetters worden besteld.

Perspectieven

Doordat de strijd niet primair gaat over een hoger loon of kortere werkdagen, maar om het principiële recht voor arbeiders om zich te organiseren in een vakbond, zijn de protesten in Wisconsin van een hoog politiek niveau. Demonstranten discussieren over de prioriteiten van de staatsbegroting en wiens belangen worden gediend met het storten van miljarden in bodemloze banken op Wall Street.

De geschiedenis leert dat het bewustzijn van arbeiders zich in strijd razendsnel ontwikkelt. Inmiddels zijn in staten als Indiana, Iowa en Ohio, waar soortgelijke plannen op de plank liggen, al vergelijkbare protesten uitgebroken. Zelfs politievakbonden, doorgaans geen bolwerken van links, hebben tot de schrik van hun bazen orders om de bezettingen te ontruimen geweigerd en in plaats daarvan hun steun aan de demonstranten betuigd. Het is een teken van hoe diep het ongenoegen zit en hoe groot het potentieel is voor deze strijd om zich verder uit te breiden.

In Wisconsin hebben de meest radicale arbeiders en activisten zich verenigd in de coalitie ‘Kill the Whole Bill’, die momenteel agiteert voor een algemene staking. Dat is de weg vooruit. Natuurlijk zal een verharding van het protest stuiten op de Republikeinse machthebbers, de Democraten en de vakbondsleiding. Maar de soort van strijdbaarheid, solidariteit en zelforganisatie die we ook in het Midden-Oosten zien, is in staat om ook dit soort obstakels te overwinnen. De toekomst van links in de VS wordt daarom op dit moment in Wisconsin gesmeed.