Welke lessen trekt de bond uit de liberalisering van de post?
Foto: demonstrerende postbodes in Den Haag tijdens de landelijke stakingsdag op 16 november
Door John van Mullem
De geschiedenis van de problemen op de postmarkt gaat terug tot het jaar 2000. In dat jaar sloten de regeringsleiders van de EU het Akkoord van Lissabon, dat van Europa ‘de meest dynamische en concurrerende economie ter wereld’ moest maken. Een van de maatregelen was de liberalisering van publieke diensten, waaronder de post. Er moest ‘meer concurrentie’ komen, en de post moest ‘goedkoper’.
Iedereen die een beetje verstand van economie heeft, kon toen al begrijpen wat voor negatieve effecten dit zou hebben. Meer concurrentie kan volgens werkgevers alleen bereikt worden als de concurrerende bedrijven snijden in de personeelskosten. Dit betekent dat het personeel dus meer productie moet draaien tegen minder loon, of meer productie met minder mensen.
Stukloon
Met de daadwerkelijke invoering van de liberalisering van de postmarkt in 2009 gebeurde dit dan ook. De nieuwe bedrijven Selekt Mail en Sandd boden hun personeel een vergoeding aan tegen stukloon, wat neerkomt op gemiddeld 3,50 euro per uur. Hoe is het mogelijk dat de vakbonden deze verslechtering zonder slag of stoot accepteerden?
De vakbonden lieten zich beperken tot de grenzen van de onderhandelingstafel en gingen mee in de keuze die TNT stelde tussen inleveren van loon of de laan uitgestuurd worden. In een referendum kozen de postbodes toen voor het niet inleveren van loon. Ze kozen daarmee niet voor wat nu realiteit is geworden: het wegsaneren van 11.000 banen met in eerste instantie 4500 en nu 3100 gedwongen ontslagen.
Postbode Rick uit Uden verwoordt het brede sentiment over de waanzin van het massaontslag: ‘Er is juist een gebrek aan bezorgers en ze zijn de hele tijd mensen aan het werven. Het is alleen maar om de aandeelhouders rijker te maken.’ Agnes Jongerius komt in haar commentaar echter nog steeds niet verder dan dat ‘de slinger te ver is doorgeslagen’.
Opmerkelijk is de formulering van de bonden dat ‘de marktwerking is mislukt’, terwijl deze op basis van neoliberale criteria eerder geslaagd is. In plaats van alsnog lering te trekken uit deze verslechteringen en te strijden tegen de marktwerking zelf, wordt er gepleit om de reorganisatie ‘langzamer ze laten verlopen’ en ‘minder ontslagen’ te accepteren.
Onderzoek
Tegelijkertijd doen de bonden een beroep op dezelfde overheid die de liberalisering in de post heeft doorgevoerd. Deze heeft door de druk van de stakende postbodes nu toegezegd dat er een onderzoek moet komen naar de wantoestanden op de postmarkt. Maar hiermee haalt de vakbond niet de eisen van de postbodes binnen: geen gedwongen ontslagen. De bonden voeren zo een achterhoedegevecht waar de postbodes de wrange vruchten van plukken.
Extra pikant is dat vakbond CNV zelfs zijn eigen post wil laten bezorgen door de concurrenten van TNT en zo actief bijdraagt aan de uitbuiting en verdeeldheid. En wat gebeurt er als TNT wel de ‘gewenste’ concurrentiepositie heeft bereikt en de strijd kan aangaan met Selekt Mail en Sandd? Een ultieme concurrentieoorlog en ‘race to the bottom’ zijn het gevolg. Hiervan zijn alle werknemers de dupe.
Toch is de strijd niet verloren. De postbodes hebben laten zien dat ze actie kunnen voeren en zich niet gewonnen geven. Alleen al het feit dat ze met 10.000 mensen naar Den Haag trokken, moet de directie van TNT en politiek Den Haag hebben verrast. Een week daarna legden de postbodes in heel Nederland voor twee dagen achtereen het werk neer. En deze week staken ze zelfs drie dagen achter elkaar.
Deze actiebereidheid moet het vertrekpunt zijn, maar ze moet verbonden worden met het bewustzijn dat de bonden een fout hebben gemaakt door met de marktwerking mee te buigen. Zoals een postbode zei over de massale staking: ‘Dit hadden we een paar jaar geleden al moeten doen.’
Politiek gevecht
De weg vooruit is dan ook de strijd tegelijk te zien als een politiek gevecht, aangezien neoliberaal Den Haag in de afgelopen jaren aan de wieg heeft gestaan van het openbreken van de postmarkt. Het was nota bene TNT-baas Peter Bakker die eerder de commissie aanvoerde ter versoepeling van het ontslagrecht.
In plaats van de concurrentie tussen de postbedrijven als onvermijdelijk te accepteren, zouden de bonden maximale solidariteit als uitgangspunt moeten nemen. Door het in actie brengen van niet alleen de postbodes maar ook de bezorgers bij TNT, en het organiseren van de werknemers bij Sandd en Selekt Mail, zou de noodzakelijke collectieve druk kunnen worden opgebouwd om de postbazen te dwingen om aan de actievoerders tegemoet te komen.
Dit is een extra argument voor de vakbeweging en links om de strijd tegen de ontslagen bij TNT te verbinden met andere sectoren, zoals de ambtenaren en de culturele sector, waar door de bezuinigingen ook vele duizenden mensen in de WW dreigen te verdwijnen.
De meerderheid van Nederland krijgt te maken met het uitkleden van publieke diensten, het invoeren van hogere premies en het opschroeven van de pensioenleeftijd. Het is uiteindelijk een en dezelfde strijd tegen de botte bezuinigingsbijl van Rutte en de BV Nederland, en tegen hun dictatuur van de vrije markt.
