Brandstofprijzen en wegblokkades
Door Maina van der Zwan
Afgelopen week opende het NRC een driedelige serie over olie onder de kop ‘Extreem dure olie kan economie ontwrichten’. De dreiging van een verdiepende crisis is reëel. De huidige $140 per vat is een verdrievoudiging ten opzichte van twee jaar terug. Ondertussen wordt er al gespeculeerd over olieprijzen van $200 tot $250 per vat, bedragen die tot een hollende inflatie zouden kunnen lijden.
De basis voor de prijsstijging ligt voor de hand: een stagnerende productie kan de door China voorstuwende vraag niet bijhouden. Maar de spiraal wordt verder aangewakkerd door speculanten. Met de crisis op de financiële markten hebben deze namelijk hun toevlucht gezocht in grondstoffen, om hier de volgende zeepbel te creëren. Aan de New York Mercantile Exchange (NYMEX) is de handel in termijncontracten voor olie sinds 2004 verdrievoudigd. En net zoals bij de Amerikaanse hypotheekmarkt en de voedselcrisis zijn het gewone mensen die de prijs betalen.
Door heel Europa stijgt de inflatie fors. Tot voor kort hielden Nederlandse analysten vol dat wij hier de dans zouden ontspringen. Sinds afgelopen woensdag zijn ook zij een illusie armer. De Nederlandsche Bank publiceerde toen haar kwartaalbericht. De verwachting is dat de inflatie in 2008 oploopt van 2,6 procent tot 3,4 procent in 2009. Ook hier forse stijgingen dus, en dan zijn het ook nog eens geflatteerde cijfers. Voor de midden- en lage-inkomens komen de klappen veel harder aan dan voor de welgestelden. Daarom voeden de stijgende brandstofprijzen de al bestaande onrust over dalende koopkracht en verhoogde werkdruk.
Wat zou er moeten gebeuren? Belangrijkste uitgangspunt is dat we af moeten van de maatschappelijke olie-verslaving. De ontvouwende klimaatcrisis is daar al reden genoeg voor. Transport en energievoorziening kunnen en moeten in de komende vijftien jaar ontkoold worden. Toch is de trend er een van meer auto’s, meer plastic, meer vliegtuigen, meer bommen en meer asfalt. Volslagen waanzin, maar als je de top 10 mondiale bedrijven ziet begrijp je waarom de verslaving zo hardnekkig is: het hart van kapitalistische winstgevendheid wordt gevormd door olie-gerelateerde productie. En dus buigen politici mee met de belangen van deze machtige lobby. Het onlangs verschenen Energierapport 2008 van minister van der Hoeven spreekt boekdelen. Het plan bestaat vooral uit veel mooie woorden. Inhoudelijk is het van alles een beetje: beetje meer windmolens, wat algen voor biobrandstoffen, meer kolen en een open deur naar kernenergie. Van de 40 miljard euro uit de aardgasbaten gaat het rijk tot 2011 maar liefst 4 miljard in duurzame energie investeren! De toch al magere doelstellingen voor het terugdringen van de CO2 uitstoot kunnen met dit plan nooit gehaald worden.
Terug bij de brandstofprijzen beperkt de Haagse discussie zich tot het wel of niet verlagen van de accijns. De rechtse partijen kraaien dat deze net zoals in België verlaagd moeten worden. Dat is namelijk wat de transportbranche wil. Dat ze en passent daarmee ook opkomen voor de belangen van gefrustreerde automobilisten is een ingecalculeerde bonus. Maar heb geen illusies over waar Rutte, Verdonk en Wilders staan. Ze zeggen op te komen voor de ‘hardwerkende Nederlander’, maar als voorvechters van de ‘vlaktaks’, een evenhoog belastingtarief voor rijk en arm, staan ze aan de kant van de grote graaiers.
En waar staan socialisten in de accijnskwestie? In tegenstelling tot de rechtse populisten zijn wij principeel tegen btw en accijnzen, die arm relatief harder treffen dan rijk, en principieel voor inkomensnivellering. In andere woorden: accijns afschaffen en het geld halen waar het zit. Het gemiddelde directeurssalaris van de honderd best verdienende bedrijven steeg in de afgelopen 25 jaar van 225 duizend euro naar 1,3 miljoen euro, een stijging van 600 procent. Shell maakte vorig jaar 21,5 miljard euro winst. Met dat soort bedragen zou je bergen kunnen verzetten op het gebied van gratis openbaar vervoer en het omschakelen naar duurzame energie. Stof voor de volgende ronde stakingen en snelwegblokkades.